Shkup, 15 maj 2025 (MIA) - Masat dhe aktivitetet e institucioneve kompetente, ndonëse kontribuojnë në përmirësimin e kushteve për menaxhimin e sigurisë në trafikun rrugor, nuk janë efektive në uljen e viktimave të aksidenteve rrugore, tregon raporti i auditimit me temën "Siguria në trafikun rrugor në Republikën e Maqedonisë së Veriut" nga Enti Shtetëror i Revizionit.

“Të dhënat e disponueshme publikisht nga faqja e internetit e Ministrisë së Brendshme tregojnë për gjendje shqetësuese në lidhje me numrin e aksidenteve rrugore që kanë ndodhur në rrugët e vendit: përkatësisht, në periudhën 2020-2023, kanë ndodhur gjithsej 31,176 aksidente rrugore, nga të cilat 15,724 kanë pasur pasoja të rënda dhe 457 persona kanë humbur jetën”, citohet në raportin e ESHR-së.

 

Audituesit vlerësuan se masat dhe aktivitetet e ndërmarra nga institucionet kompetente, megjithëse kontribuojnë në përmirësimin e kushteve për menaxhimin e sigurisë në trafikun rrugor, nuk janë efektive në uljen e viktimave nga aksidentet rrugore në nivelin e dëshiruar në nivel kombëtar dhe evropian.

 

“Strategjia e Dytë Kombëtare për Sigurinë në Qarkullimin Rrugor për periudhën 2015-2020 është strategjia kombëtare e miratuar më e fundit për përmirësimin dhe forcimin e sistemit të menaxhimit të sigurisë në qarkullimin rrugor. Për periudhën nga miratimi i tij deri në ditën e auditimit, nuk është përgatitur asnjë dokument i vetëm për të vlerësuar efektet e masave dhe aktiviteteve të planifikuara, as një raport mbi nivelin e zbatimit të tij, për shkak të faktit se Qeveria nuk ka krijuar një Organ Koordinues përgjegjës për aktivitetet e lartpërmendura”, citojnë nga ESHR-ja.

Strategjia e Dytë Kombëtare për Sigurinë Rrugore 2015-2020, siç u tregua, synonte të ulte numrin e viktimave të aksidenteve rrugore deri në vitin 2020 në numrin mesatar të viktimave në shtetet anëtare të Bashkimit Evropian, të ulte numrin e viktimave nga shoferët e rinj me 30%, të ulte numrin e të lënduarve rëndë me 40% dhe të ulte në zero numrin e viktimave-fëmjë në aksidentet rrugore.

Pas auditimit, u përcaktua se objektivat nuk ishin arritur, domethënë numri i viktimave në aksidentet rrugore për vitin 2020 nuk është ulur në mesataren e shteteve anëtare të BE-së.

 

 

“Qëllimi i uljes me 30% të numrit të vdekjeve nga aksidentet me shoferë të rinj nuk është i matshëm, sepse kategoria "shofer i ri" nuk është përcaktuar; numri i personave të plagosur rëndë, i cili në vitin 2020 arriti në 801 persona dhe nuk është ulur me 40% krahasuar me vitin 2009 kur arriti në 985 persona; Numri zero i fëmijëve viktima në trafik nuk është arritur dhe në vitin 2020 arriti në 8 persona”, citohet në raport.

Audituesit zbuluan se në periudhën 2019-2023, vendi ynë krahasuar me vendet e Ballkanit Perëndimor përveç Kosovës, kishte një numër më të ulët të vdekjeve në qarkullimin rrugor për milion banorë.

 

ESHR thekson se strategjia e re, kombëtare, e treta sipas rradhës nuk është përgatitur për periudhën pas vitit 2020.

"Në mungesë të një Strategjie të re Kombëtare, Qeveria përcakton dhe zbaton politikat e menaxhimit të sigurisë në trafik përmes dokumenteve të tjera strategjike dhe planifikuese në terren në koordinim me institucionet e tjera kompetente", thuhet në raport.

Në raport theksohet se Strategjia Kombëtare e Transportit 2018-2030 - NTS është një dokument strategjik operativ për përmirësimin e cilësisë së infrastrukturës dhe shërbimeve të transportit, me aktivitete që lidhen me promovimin e sigurisë rrugore në vend, bazuar në politikën e transportit të BE-së, politikën e transportit të Observatorit të Transportit të Evropës Juglindore (SEETO), e cila vazhdon me Traktatin themelues të Komunitetit të Transportit, të ratifikuar nga Republika e Maqedonisë në vitin 2017. Ministria e Transportit është përgjegjëse për monitorimin e zbatimit.

Për përgatitjen e Strategjisë Kombëtare të Transportit (SKT) u shpenzuan 12.9 milionë denarë (210,000 euro), të siguruara nga BE-ja përmes programit IPA 1.

 

Raporti i Komunitetit të Transportit për vitin 2023, siç citohet nga ESHR-ja, vuri në dukje një nivel të ulët të progresit të përgjithshëm në zbatimin e Planit të Veprimit për Sigurinë Rrugore në Republikën e Maqedonisë, kryesisht për shkak të mungesës së një strategjie kombëtare për sigurinë rrugore për periudhën 2021 - 2030, si dhe aktiviteteve të papërfunduara për të ndryshuar legjislacionin dhe për të krijuar një Agjenci për Sigurinë Rrugore.

“Strategjia Kombëtare për Sistemet Inteligjente të Transportit 2023-2032 - STI u zhvillua në kuadër të Projektit të Lehtësimit të Tregtisë dhe Transportit të Ballkanit Perëndimor, për hartimin e të cilit u deshën 17.7 milionë denarë (288,000 euro) me një kredi nga IBRD-Banka Botërore, e miratuar në vitin 2019”, citohet në raport

 

Audituesit përcaktuan zbatim të ngadaltë të aktiviteteve të planifikuara të dy strategjive kombëtare, gjë që nga ana tjetër shkakton zgjatje të afateve, përdorim joefikas të fondeve, krijon kosto të reja dhe nuk mundëson arritjen e efekteve të pritura për rritjen e sigurisë rrugore dhe uljen e numrit të aksidenteve dhe viktimave në aksidente rrugore.

ESHR-ja thekson se, ndonëse Parlamenti ka detyrimin, me propozim të Qeverisë, të miratojë një Strategji për Zhvillimin dhe Mirëmbajtjen e Rrugëve Shtetërore, zbatimi i së cilës është nën juridiksionin e Ministrisë së Transportit, që nga parashkrimi i këtij detyrimi ligjor në vitin 2008 deri në ditën e këtij auditimi, Strategjia e lartpërmendur nuk është miratuar.

Gjatë auditimit, audituesit analizuan aktivitetet e Ministrisë së Brendshme, Ministrisë së Transportit, Ndërmarrjes Publike për Rrugët Shtetërore dhe Këshillit Republikan për Sigurinë në Komunikacion.

Brenda BE-së, është vendosur protokolli CADaS, si set minimal i të dhënave të standardizuara që mundëson të dhëna dhe analiza të krahasueshme të aksidenteve rrugore në nivel evropian.

"Ministria e Brendshme ka krijuar një bazë të dhënash për aksidentet rrugore në rrugët e vendit, e cila lejon regjistrimin e të dhënave mbi aksidentet rrugore, por nuk është plotësisht në përputhje me protokollin CADaS, pasi koordinatat gjeografike të vendndodhjes së aksidentit rrugor nuk futen për shkak të mbështetjes teknike të pamjaftueshme nga pajisjet në dispozicion të Ministrisë së Brendshme", citohet në raport. 

Sipas analizës së të dhënave nga bazat e të dhënave, aksidentet rrugore me pasoja kanë ndodhur gjatë ditës (59%), në kushte të mira moti/mot me diell (45%), në rrugë në zona të populluara (63%) dhe në sipërfaqe të thata rrugore (79%), gjë që tregon se kushtet e rrugëve nuk janë shkaku kryesor i aksidenteve rrugore; numri më i madh ka ndodhur në territorin e Sektorit të Punëve të Brendshme Shkup - 41%; SPB Tetovë - 14%; SPB Manastir dhe Ohër – 9%, Shtip-8%, Kumanovë-7%, Veles dhe Strumicë-6%.

Shkeljet më të zakonshme të rregullave të qarkullimit sipas llojit, sipas ESHR-së, të përcaktuara nga kontrollet e kryera në periudhën 2019-2023, lidhen me shpejtësinë mbi normat e lejuara, kalimin e semaforit të mbyllur, parakalimin e papërshtatshëm dhe mosdhënien e përparësisë.

Ata shtojnë se Ligji për Automjetet përcakton që Ministria e Brendshme duhet të mbajë një Regjistër të Automjeteve me qëllim krijimin e një sistemi për shkëmbimin e të dhënave midis subjekteve në fushën e automjeteve për miratim, lëshim në treg, inspektim teknik, regjistrim dhe lëshim në trafik rrugor.

Regjistri i automjeteve, siç thuhet nga ESHR-ja, ende nuk është krijuar, sepse nuk është hartuar akti nënligjor i nevojshëm.

“Sistemi "Qytet i Sigurt", i cili është në pronësi dhe menaxhohet nga Ministria e Brendshme, është zbatuar dhe është funksional prej disa vitesh, për të cilin vazhdimisht sigurohen fonde për mirëmbajtje, por ende nuk përdoret për dokumentimin e shkeljeve rrugore dhe për shqiptimin e gjobave për shkak të rregulloreve ligjore të papërshtatura”, thekson ESHR-ja.

Sipas audituesve, pavarësisht përpjekjeve të vazhdueshme të Ministrisë së Brendshme për të forcuar kapacitetet njerëzore dhe ato materiale, ekziston nevoja për të rritur numrin e punonjësve në SPB-të, për të blerë pajisje, si dhe për të modernizuar aplikacionet softuerike për përpunimin e të dhënave që lidhen me aksidentet rrugore.

"Në kuadër të kompetencave të caktuara për menaxhimin e rrugëve shtetërore në fushën e planifikimit, ndërtimit, rindërtimit, rehabilitimit, mirëmbajtjes dhe mbrojtjes së rrugëve publike, Ndërmarrja Publike për Rrugë Shtetërore kryen numërimin në trafik, mban kadastër të rrugëve shtetërore dhe krijon bazat e të dhënave të nevojshme", thonë nga ESHR-ja. 

Raporti thekson se me qëllim përmirësimin e lidhjes së rrugëve rajonale dhe kombëtare me korridoret kryesore evropiane, si dhe për të përmirësuar kapacitetin e Ndërmarrjes Publike për Rrugë Shtetërore për sigurinë rrugore dhe qëndrueshmërinë ndaj klimës, në tetor 2014 u nënshkrua një Marrëveshje me Bankën e Maqedonisë për Rinovim dhe Zhvillim dhe Bankën Botërore për një kredi në shumën prej 52 milionë eurosh (3.2 miliardë denarë).

Për të promovuar edukimin rrugor dhe për të edukuar pjesëmarrësit në qarkullimin rrugor, Këshilli Republikan i Sigurisë së Qarkullimit Rrugor zhvillon vazhdimisht fushata edukative, me qëllim rritjen e sigurisë në trafik

“Për zbatimin e fushatave në periudhën 2019-2023, nga mjetet e planifikuara në shumën totale prej 37 milionë denarësh, pjesa më e madhe, përkatësisht 39%, është për prodhimin e materialeve zgjedhore, ndërsa 21% për kompensim të grupeve punuese të angazhuara për fushatat.

Ne përcaktuam që Këshilli nuk e mat efektin e arritur të fushatave të zbatuara si një tregues për përmirësimin e tyre. Të ardhurat që ky Këshill gjeneron nga arkëtimi i tarifave të regjistrimit të automjeteve janë të paplota dhe në periudhën nga viti 2019 deri në tetor 2024, disa stacione teknike i paguan më pak fonde Këshillit Republikan të Sigurisë së Qarkullimit Rrugor, në shumën prej 2 milionë denarësh (35.653 euro), disa prej të cilave lidhen me një periudhë mbi 3 vjet, gjë që krijon rrezik të parashkrimit të arkëtimit”, citohet në raport.

ESHR-ja thekson se në vitin 2020, Sekretariati i Përgjithshëm i Qeverisë bleu softuer dhe pajisje në një shumë totale prej 7.3 milionë denarësh për qëllime që lidhen me sigurinë në qarkullimin rrugor, të cilat, deri në datën e përgatitjes së Raportit Përfundimtar të Auditimit, nuk përdoren nga asnjë institucion. Ministria e Transportit është përgjegjëse për zbatimin e projektit për lidhjen e rrugëve lokale. 

 

  

Në mars të vitit 2023, Njësia e Zbatimit të Projektit përgatiti një raport dhe plan veprimi me aktivitete dhe rekomandime për përmirësimin e situatës për menaxhimin e sigurisë rrugore, i cili iu dorëzua Ministrisë së Transportit në dhjetor të vitit 2024, përkatësisht 20 muaj pas përgatitjes së tij, për shkak të të cilit zbatimi i disa prej aktiviteteve të planifikuara për vitet 2023 dhe 2024 është shtyrë për në vitin 2025, gjë që ngadalëson arritjen e efekteve të pritura, citojnë nga ESHR-ja.

Analizat dhe inspektimet e sigurisë në trafik të kryera nga ekspertët e angazhuar për nevojat e auditimit, siç citohet nga ESHR-ja, tregojnë një nivel të lartë rreziku në pjesët që janë objekt analize, sinjalizim horizontal dhe vertikal të pakënaqshëm, mirëmbajtje të dobët të rrugëve të cilat mund të shkaktojnë aksidente rrugore me pasojat e tyre.

“Është krijuar një mekanizëm raportimi, përmes të cilit institucionet kompetente, përmes seancave dhe takimeve të punës, si dhe përmes raporteve periodike dhe vjetore, informojnë rregullisht Parlamentin dhe Qeverinë për zbatimin e aktiviteteve dhe duke i publikuar ato në faqet e internetit, publiku dhe palët e tjera të interesuara informohen për aktivitetet e tyre aktuale. Në seksionin e monitorimit, zbatimi i aktiviteteve të Strategjisë Kombëtare për Sigurinë në qarkullimin Rrugor 2015-2020 dhe vlerësimi i efekteve të tyre nuk janë kryer”, citon ESHR-ja. 

 Për më tepër, siç theksojnë audituesit, institucionet kompetente nuk i vlerësojnë efektet e arritura të masave dhe aktiviteteve të zbatuara në përputhje me treguesit e përcaktuar, për zbulimin dhe eliminimin në kohë të dobësive në menaxhimin e sigurisë së trafikut rrugor.

Pas auditimit, u dhanë rekomandime për të kapërcyer dhe përmirësuar situatën në kuadrin ligjor dhe strategjik për procesin e menaxhimit të sigurisë në qarkullim, për të forcuar kapacitetet njerëzore, financiare dhe teknike të institucioneve, si dhe për të krijuar një sistem për monitorimin dhe vlerësimin e efekteve të aktiviteteve të zbatuara.

Foto: MIA / Enti Shtetëror i Auditimit