Shkup, 9 shtator 2025 (MIA)

Shkruar nga: Biljana Anastasova - Kostiq

Kanceri i zorrës së trashë është një nga shkaqet më të zakonshme të vdekjes nëse nuk zbulohet në kohë, dhe për diagnostikimin e tij përdoret kolonoskopia, e cila është një metodë invazive që kërkon durim dhe kohë si për pacientin ashtu edhe për stafin e kujdesit shëndetësor.

Një ekip nga Universiteti i Gjenevës (UNIGE) i udhëhequr nga Profesor Mirko Trajkovski, i cili punon si profesor i rregullt në Departamentin e Fiziologjisë dhe Metabolizmit Qelizor dhe në Qendrën e Diabetit në Fakultetin e Mjekësisë, ka bërë një hap përpara në diagnostikim.

Përkatësisht, për herë të parë, ata identifikuan bakteret njerëzore në zorrë në një nivel detajesh dhe zhvilluan një model që mund të parashikojë praninë e kancerit kolorektal vetëm bazuar në bakteret e pranishme në jashtëqitje.

Me metodën e zbuluar nga ky ekip shkencëtarësh, shkalla e saktësisë është 90 për qind, që është shumë afër shkallës së zbulimit prej 94 për qind, tipike për kolonoskopitë.

Dallimi është se me këtë metodë, pacientët nuk i nënshtrohen metodave invazive për diagnostikimin e kësaj sëmundjeje. Ajo që duhet bërë është të dërgohet një pjesë e vogël e një mostre jashtëqitjeje në një laborator ku ADN-ja bakteriale duhet të izolohet dhe të futet në model, pas së cilës përcaktohet nëse mostra është pozitive apo jo.

Trajkovski për MIA: Metoda është jo-invazive dhe e lehtë për pacientët

Profesor Mirko Trajkovski, në një deklaratë ekskluzive për MIA-n, shpjegon se si vazhdoi hulumtimi, si funksionon metoda dhe zbulon se cila ishte shtysa për të dalë me një zgjidhje kaq inovative.

Trajkovski thekson se ata arritën të krijojnë katalogun e parë gjithëpërfshirës të nënllojeve për mikrobiotikën e zorrëve tek njerëzit.

“Lidhjet midis mikrobiotës së zorrëve dhe kancerit kolorektal janë tashmë të njohura. Megjithatë, për shkak se këto shoqata bëhen në nivelin bazë të specieve, shumë lidhje humbasin. Deri më tani, kjo ka penguar përdorimin e mikrobiotikës për shqyrtim ose diagnostikim. Për të rritur rezolucionin përtej nivelit të specieve, mund të konsiderojmë rezolucionin më të lartë, që është niveli i llojit. Edhe pse zgjidhja e llojit duket të jetë niveli preferencial i analizës, llojet zakonisht janë specifike për strehuesin, që do të thotë se secili prej nesh mbart llojet e veta, gjë që pengon kërkimin deduktiv dhe i bën të pamundura krahasimet midis studimeve. Për të adresuar këtë problem, ne përcaktuam një nivel midis specieve dhe llojeve, të quajtur niveli i nënllojeve, i cili kap ndryshimet funksionale midis llojeve, por lejon përgjithësimin nëpër popullata, vende dhe studime. Në studimin tonë, ne zhvilluam katalogun e parë gjithëpërfshirës të nënllojeve të mikrobiotikës së zorrëve të njeriut, i cili na lejoi të identifikonim lidhje të reja midis baktereve dhe sëmundjeve, dhe madje potencialisht të përdornim sekuencimin e mikrobiotës në diagnostikë”, thotë Trajkovski.

Në analizën e mikrobeve të zorrëve në kancerin kolorektal, janë identifikuar mbi 200 nënlloje që kanë rritur ose ulur kancerin kolorektal krahasuar me njerëzit e shëndetshëm.

“Njëri prej tyre është Fusobacterium nucleatum, ku një studim me ndikim, paralelisht me projektin tonë, tregoi eksperimentalisht se vetëm një nëngrup i kësaj specie mund të shkaktojë kancer kolorektal. Për më tepër, zbuluam 30 asociacione të reja të pranishme vetëm në nivelin e nënllojeve, të cilat më parë nuk ishin marrë parasysh kur u analizuan në nivelin e specieve. Duke përdorur katalogun tonë, madje mund të parashikojmë se si këto nënlloje mund të kontribuojnë në kancerin kolorektal, përmes prodhimit të metabolitëve të lidhur me kancerin, shpjegon Trajkovski për MIA-n.

Kjo metodë, siç shpjegon ai, është jo-invazive dhe nuk kërkon dieta të veçanta për pacientin, dhe saktësia e saj është 90 për qind. Kjo, thotë Trajkovski, do të lejojë një shqyrtim më të shpeshtë të pacientëve, pra në vend të periudhës aktuale 10-vjeçare të rekomanduar për kolonoskopi, tani me këtë metodë të re do të jetë e mundur të bëhet shqyrtimi çdo dy vjet, që do të thotë se sëmundja mund të diagnostikohet në një fazë të hershme.

“Analiza kryhet në një mostër të vogël jashtëqitjeje që dërgohet në një laborator. Atje, ADN-ja bakteriale do të izolohet, sekuencohet dhe futet në modelin e të mësuarit automatik për të parë nëse pacienti është pozitiv dhe nëse duhet të referohet për testime shtesë. Siç mund ta shihni, procedura është shumë e thjeshtë”, thotë Trajkovski.

Saktësia e këtij modeli, thekson ai, është rreth 90 për qind, që është afër shkallës së zbulimit prej 94 për qind të kolonoskopisë.

“Me qasjen tonë, ne u përqendruam në zhvillimin e një testi skriningu dhe arritëm një saktësi prej rreth 90 për qind, që është më e lartë se të gjitha testet e tjera jo-invazive të disponueshme. Në studimin tonë, ne tregojmë se ka ende hapësirë për përmirësim duke përfshirë thjesht baza të dhënash shtesë gjatë trajnimit. Prandaj, shpresojmë ta rrisim performancën edhe më tej, potencialisht duke iu afruar kolonoskopisë, e cila ka një saktësi prej rreth 94 për qind. Kjo do të lejonte një skrining më të shpeshtë, për shembull çdo vit ose çdo dy vjet, në vend të periudhës aktuale 10-vjeçare, sepse metoda jonë është jo-invazive, shumë më e lirë, e saktë, nuk kërkon dieta të veçanta dhe është e lehtë për t'u përdorur nga pacientët. Rezultatet pozitive do të referoheshin për kolonoskopi për të konfirmuar diagnozën dhe për trajtim të mundshëm. Me këtë skrining, ne mund të rrisim zbulimin e hershëm të sëmundjes, i cili është thelbësor për trajtimin e saj të suksesshëm dhe rezultatin pozitiv, thekson Trajkovski. Ai shton se vetë bakteret mund të jenë agjentë shkaktarë të sëmundjes, por se stili i jetës dhe predispozitat gjenetike gjithashtu mund të kontribuojnë në zhvillimin e sëmundjes.

Duke hyrë në më shumë baza të dhënash shtesë, pritet që performanca e modelit të përmirësohet më tej.

Trajkovski, i cili është me origjinë nga Maqedonia dhe ka jetuar dhe punuar në Zvicër për shumë vite, shpreson që ky model i ri të mund të zbatohet për çdo sëmundje që lidhet me mikrobiotikën në të ardhmen.

“Ne tashmë kemi provuar sëmundjen inflamatore të zorrëve dhe kemi arritur rezultate të shkëlqyera diagnostikuese. Thënë thjesht, ne besojmë se qasja jonë mund të zbatohet për çdo sëmundje ku është e përfshirë mikrobiotika, duke rezultuar në nivele të ndryshme të saktësisë diagnostikuese”, thotë profesori Trajkovski në një deklaratë ekskluzive për MIA-n.

Foto: Arkivi privat i Dr. Mirko Trajkovskit/Arkivi i MIA-s