5 октомври 2024

Гардијан

Случајноста што во моментот на итната средба на министрите за надворешни работи на Заливот во Доха, се случува и посетата на иранскиот претседател Масуд Пезешкијан на истиот град на разговори со емирот на Катар, го наметнува прашањето како ќе реагираат земјите од Персискиот залив доколку Израел продолжи со својот план да го искористи неодамнешниот воен успех, не само да го ослабне Иран, туку и да го преобликува Блискиот Исток.

Оваа сунитска коалиција од шест заливски монархии природно не е природно наклонета кон Иран или неговите шиитски полномошници, но таа го назначи Хезболах како терористичка организација дури во 2016 година. Иако се против натамошната израелска ескалација, тие веруваат дека на крајот само Вашингтон има средства да го ограничи израелскиот премиер, Бенјамин Нетанјаху.

Тие инсистираат на тоа дека формирањето на независна палестинска држава е единствениот пат кон регионалната стабилност, интеграција и просперитет.

„Палестинската државност е предуслов за мир, а не негов нуспроизвод“, напиша во средата во „Фајненшл тајмс“ саудискиот министер за надворешни работи, принцот Фајсал бин Фархан.

Во таа прилика тој не го спомнува израелско-иранскиот конфликт, ниту веројатноста Џо Бајден, во самракот на неговиот претседателски мандат и еден месец пред изборите, да му ги стави шрафовите на Израел, пишува Гардијан.

И покрај популарниот став на палестинската страна, лидерите на земјите од Персискиот залив веројатно нема да ја променат својата долгогодишна стратегија да им пружат на Палестинците ништо друго освен хуманитарна помош и политичка поддршка.

Настаните може да се променат со брзо темпо, но тие во моментов се соочуваат со обновена израелска решеност да го скршат ќор-сокакот во Газа со уништување на военото раководство на Хезболах и ослабнување на Иран за никогаш повеќе да не пука врз Израел.

Извештаите дека Израел размислува да ги нападне иранските нафтени постројки, а особено неговите нуклеарни постројки, ќе го вознемири Советот за соработка во Заливот (ГЦЦ). Еден арапски дипломат, кој не е пријател на Иран, рече дека се плаши од моралните импликации на израелската „тотална победа“. Ова на Блискиот Исток ќе му остави темна лекција - дека „правдата“ може да се постигне само преку тотална војна.

Аргументот на Советот, со кој претседаваше катарскиот премиер и шеикот Мохамед бин Абдулрахман бин Џасим Ал Тани, останува дека прекинот на огнот меѓу Хамас и Израел е решение за кризата. Но, израелското убиство на клучниот соговорник на Катар, членот на политбирото на Хамас, Исмаил Ханија, беше тежок удар за надежите на Доха да го постигне тоа.

На друг фронт, во Либан, земјите од ГЦЦ, вклучувајќи ги Кувајт, Оман, Саудиска Арабија, Катар и Обединетите Арапски Емирати, веќе го повикаа Израел да го почитува суверенитетот на земјата и да прифати прекин на огнот. Во исто време, никој не поддржа ирански напад врз Израел.

Ако напредувањето на Израел продолжи, Заливот и арапските држави би можеле да се соочат со дилема.

Од една страна, долгорочното слабеење на иранското влијание би можело да создаде непожелен и дестабилизирачки вакуум, во кој само израелскиот „железен ѕид“ може да го задржи несигурниот регион. Од друга страна, тоа би можело да претставува можност за регионалните држави да ја искористат иранската слабост и да ги потиснат недржавните актери поддржани од Иран. Многу земји во регионот имаат причина да сакаат Техеран да биде ослабен.

Ослабениот Иран може да обезбеди повеќе простор за ирачкиот премиер Мохамад Шија ал-Судани да ги заузда фракциите поддржани од Иран.

Сирискиот претседател Башар ал Асад, кој видно молчи за конфликтот и покрај поддршката од Хезболах, би можел да го врати влијанието во Либан.

Јордан го предводи Исламскиот акционен фронт, огранок на Муслиманското братство кој беше на врвот на анкетите на неодамнешните парламентарни избори, освојувајќи 28 отсто од гласовите за да стане најголема поединечна партија. Јордан повремено го обвинуваше Иран дека се обидува да провоцира групи непријателски настроени кон него.

Бахреин, кој ги нормализираше односите со Израел во 2020 година заедно со Обединетите Арапски Емирати, мора да ги отфрли редовните пропалестински демонстрации. Проиранската телевизија ЛуаЛуа тврди дека шиитските демонстрации треба да тагуваат за смртта на Хасан Насралах.

Кувајт е во долготрајна конкуренција со Иран за експлоатација на гас од спорно морско поле за природен гас.

Но, критичен однос за регионот е оној меѓу Иран и Саудиска Арабија. Овој однос е делумно поправен со патоказот за деескалација договорен во Пекинг во 2023 година. Саудиска Арабија беше домаќин на ирански претседател за прв пат по 11 години и им дозволи на иранските аџии да патуваат во светите градови Мека и Медина. Ријад ги обнови односите со Сирија поддржана од Иран, надевајќи се дека ќе обезбеди иранска поддршка и ќе ги спречи Хутите во Јемен да испраќаат ракети преку границата во Саудиска Арабија.

Ријад постојано им повторуваше на САД во јавноста дека едноставно не се заинтересирани за нормализација со Израел додека не се вклучи веродостоен пат кон решение со две држави. Нетанјаху во минатонеделниот говор пред ОН, во кој ја повика Саудиска Арабија да ги следи ОАЕ во нормализирањето на односите со Израел, не го зел предвид тоа, ниту пречката што тој лично ја претставува во тој договор.

Во документот штотуку објавен од Европскиот совет за надворешни односи, авторите тврдат дека саудиско-иранскиот однос е од клучно значење за одржување на мирот.

„Пристапот „нулта сума“ што се обидува целосно да го исклучи Техеран од регионалната безбедносна архитектура“, пишува тој, „нема да ужива регионална поддршка и на крајот ќе биде контрапродуктивен“, пишува Гардијан. мс/