Bruksel, 4 maj 2025 (MIA) - "Jetësimi" i politikës së zgjerimit të BE-së, e nxitur nga agresioni rus kundër Ukrainës, ka nxitur debate mbi çështjet institucionale në bllokun, veçanërisht në lidhje me ekuilibrin e pushtetit dhe proceset e vendimmarrjes në institucionet evropiane, si dhe për atë nëse dhe çfarë reformash institucionale janë të nevojshme për të përgatitur Bashkimin për pranimin e anëtarëve të rinj.

Kështu thuhet në analizën e Institutit Suedez për Hulumtime Politike Evropiane (SIEPS) me titull "Ndikimi i zgjerimit në baraspeshën e fuqisë në Botë", në të cilin vlerësohet se pranimi i anëtarëve të rinj në BE do të shkaktojë ndryshime në raportin e forcave gjatë miratimit të vendimeve në kuadër të bllokut, duke rritur ndikimin ndaj vendeve më të vogla të Evropës Lindore dhe Jugore, në kurriz të shteteve të mëdha perëndimore.

"Zgjerimi do të rriste presionin për të braktisur konsensusin në Këshillin, por megjithatë, reforma e rëndësishme në vendimmarrje varet nga shtetet e mëdha, të cilat ofrojnë stimulime për ato më të vogla, të tilla si përshtatja e shumicës së kualifikuar, vendosja e kërkesave për supermazhorancë ose mundësimi i integrimit të diferencuar. Pa oferta bindëse për vendet më të vogla, një reformë e rëndësishme e rregullave të votimit mbetet e pamundur, por zgjerimi mund të vazhdojë edhe pa ndryshime, duke marrë parasysh faktin se rishikimi i marrëveshjes nuk është parakusht për zgjerimin e mëtejshëm", bëhet e ditur në dokumentin.

Për momentin, një shumicë e madhe e vendimeve legjislative në Këshill merren me shumicë të kualifikuar, respektivisht, për miratimin e tyre nevojitet mbështetje e 55 për qind të vendeve anëtare, që përfaqësojnë të paktën 65 për qind të popullsisë së përgjithshme të BE-së.

Prandaj, sipas autorëve të analizës, pranimi i mundshëm në BE i vendeve të reja, veçanërisht atyre me popullsi më të madhe, siç është Ukraina, do të kishte implikime të thella për baraspeshën e pushtetit që gjatë votimit, negociatave dhe arritjes së marrëveshjeve në kuadër të Këshillit.

Analiza bën vlerësimin e efekteve nga tre skenarë të mundshëm të zgjerimit të BE-së në baraspeshën e fuqisë midis vendeve anëtare. Skenari i parë i quajtur EU30 i referohet pranimit të Ukrainës, Moldavisë dhe Gjeorgjisë, i dyti - EU33 përfshin kandidatë nga Ballkani Perëndimor - Shqipëria, Bosnja e Hercegovina, Kosova, Maqedonia e Veriut, Serbia dhe Mali i Zi, dhe i treti EU36 do të ishte me pranimin e të gjithë pretendentëve për anëtarësim.

Sipas analizës, të tre skenarët e zgjerimit rrisin rëndësinë e shteteve më të vogla anëtare të BE-së. Në Bashkimin prej 36 anëtare, vendet me më pak se 10 milionë banorë do të përbënin pothuajse dy të tretat e numrit të tyre të përgjithshëm, në krahasim me numrin aktual rreth 56%, por në to do të jetojnë nën 17% e popullsisë së përgjithshme në Bashkimin.

Në një BE të zgjeruar, në të tre skenarët, tre vendet më të populluara në BE - Gjermania, Franca dhe Italia - do të humbnin fuqinë e tyre në Këshill, por së bashku me një vend tjetër dhe do të kishin të ashtuquajturën pakicë bllokuese, e cila kërkon katër anëtarë me të paktën 35 përqind të popullsisë së përgjithshme.

Nga ana tjetër, këto tre vende, për të siguruar shumicë të kualifikuar në BE prej 36 anëtarësh, do të kishin nevojë për mbështetjen e 17 vendeve të tjera, ndryshe nga 12 sa janë aktualisht.

Në çdo skenar zgjerimi, gjashtë anëtarët themelues të Bashkimit – Belgjika, Gjermania, Italia, Luksemburgu, Franca dhe Holanda - mund të bllokojnë së bashku çdo vendim të BE-së, e nga ana tjetër një mundësi e tillë do të humbin anëtarët "e rinj" të pranuar në bllokun ndërmjet viteve 2004 dhe 2013.

Çdo zgjerim që do të përfshinte Ukrainën do të rriste ndjeshëm ndikimin e anëtarëve lindorë të BE-së në Këshill, me vendet post-komuniste që përbëjnë shumicën e të gjitha vendeve në bllok.

Zgjerimi do të zvogëlonte gjithashtu ndikimin e vendeve të rajonit të Detit Baltikur, por do të forconte "Bllokun mesdhetar", i cili do të kishte mundësinë të bllokonte vendimet.

Supozimet janë se në një Bashkim të zgjeruar me 36 anëtarë, arritja e një konsensusi do të bëhet më e vështirë, gjë që me siguri do të rrisë presionin për të braktisur unanimitetin për çështjet e politikës së jashtme dhe të sigurisë në mënyrë që të rritet efikasiteti i tij", thuhet në analizën.

Por, numri në rritje i anëtarëve do të komplikojë gjithashtu mundësinë e arritjes së një shumice të kualifikuar, pasi kjo do të kërkojë mbështetje nga një numër më i madh vendesh.

Megjithatë, sipas autorëve, në një Bashkim prej 36 anëtarësh, “tre të mëdhenjtë” do të kenë një zgjedhje më të madhe të partnerëve të mundshëm për miratimin e vendimeve, respektivisht 33, në vend të 24 sa janë tani.

Analiza sugjeron që një çështje qendrore në debatet për reformat e mundshme të vendimmarrjes në Këshill mbetet problemi se si të sigurohet mbështetja e vendeve të vogla dhe të mesme në kushtet kur për çdo ndryshim të Marrëveshjes së BE-së, duke përfshirë mënyrën e vendimmarrjes, nevojitet konsensus i të gjitha vendeve anëtare.

"Vendet e mëdha që angazhohen për heqjen e konsensusit gjatë votimit në Këshill mund të duhet të ofrojnë shpërblime dhe garanci për anëtarët më të vegjël, duke përfshirë ndryshimin e përkufizimeve të shumicës së kualifikuar dhe pakicën bllokuese, vendosje të kërkesës për supermazhorancë për fushat më të ndjeshme të politikës... Pa oferta bindëse për shtetet më të vogla anëtare, reforma e rëndësishme e rregullave të votimit në Këshill mbetet e pabesueshme, ndërsa zgjerimi mund të vazhdojë pa integrim më të thellë - veçanërisht duke marrë parasysh se, nga pikëpamja juridike, rishikimi i Marrëveshjes nuk është parakusht për zgjerim të mëtejshëm, konkludohet në Analizën e Institutit Suedez për Hulumtime Politike Evropiane. 

foto: arkivi i MIA-s