Bruksel, 6 korrik 2025 (MIA) - Ballafaqimi me "murtajën e bardhë" është një fenomen global që nuk e anashkalon as Maqedoninë. Problemi i recesionit demografik, ndryshe nga vendet e tjera ku është në trend, ka dhënë alarmin në vendin tonë, tha kryeministri Hristijan Mickoski dhe theksoi se Qeveria po krijon politika për t'u përballur me të. Në këtë kontekst, ai deklaroi se i është kushtuar vëmendje serioze edhe vendosjes së tatimeve shtesë për personat e pamartuar, gjë që ka shkaktuar reagime në opinion.

"E dimë që nuk ka zgjidhje magjike. Por ka një luftë të qëllimshme, konstante, shtetërore. Dhe ne e filluam. Çdo masë, çdo investim, çdo politikë që kryejmë ka për qëllim rivendosjen e besimit", theksoi Mickoski në fjalën e tij në ngjarjen në fillim të kësaj jave në Qeveri me temën "Tendencat demografike, sfidat dhe zgjidhjet e mundshme - Zhvillimi i dokumenteve strategjike për qëndrueshmërinë demografike".

Në vitin 2024, 16.061 fëmijë kanë lindur në vend, ndërsa kanë ndërruar jet[ 20.201 njerëz dhe është një rënie natyrore prej 4.140 njerëz në vetëm një vit.

"Në katër vitet e fundit kemi humbur më shumë se 33.000 banorë, sikur të ishte zhdukur një qytet me përmasat e Kavadarit apo Kërçovës. Shkalla e natalitetit ka rënë nga 12.5 për qind në vitin 2010 në vetëm 8.8 për qind në vitin 2024", theksoi kryeministri.

Në botë, zbatohen politika të ndryshme familjare për përballje me stanjacionin demografik, nga i ashtuquajturi "modeli i koeficientit familjar" i aplikuar në sistemin tatimor francez, e ashtuquajtura "shtesë universale për fëmijë" në Itali, deri te pagesa e "shtesës së lehonisë" në Rusi ose "kthimi i tatimit për prindërim" në Singapor. Izraeli, nga ana tjetër, si rezultat i politikave të tij familjare, mund të mburret me një normë të lartë të përgjithshme rritjeje prej 2.9 fëmijë për gru

Si përballen vendet në botë me "murtajën e bardhë"

Presidenti amerikan Donald Tramp nënshkroi të premten Ligjin e Tatimeve dhe Ndarjes, i cili, përveç disa reduktimeve në ndihmën federale për qytetarët, rrit shpenzimet e sigurisë dhe ulje të konsiderueshme të tatimeve, parashikon edhe një rritje të shtesave për fëmijë.

Me këtë ndryshim, ndihma rritet nga 2.000 dollarë aktual në 2.200 dollarë për fëmijë deri në moshën 17 vjeç. Ky kompensim në SHBA është vendosur në vitin 2018, e që pastaj të rritet në 3.000 dollarë për fëmijë gjatë pandemisë së Kovidit, si masë e përkohshme, pas së cilës përsëri u kthye në 2.000 dollarë.

Rritja e këtij kompensimi vjen në një kohë kur norma e përgjithshme e rritjes në Shtetet e Bashkuara është mesatarisht nën 1.6 fëmijë për grua, kështu që masa pritet të rezultojë në një rritje prej tre deri në 10 për qind dhe të ndihmojë familjet të përmbushin qëllimet e tyre të numërimit të fëmijëve. Sipas hulumtimit të Institutit Amerikan për Studime Familjare, kjo masë do të kontribuonte në rritjen e rritjes natyrore dhe popullsisë në Shtetet e Bashkuara, dhe gjithashtu do të stimulonte qytetarët të martoheshin, të kishin më shumë fëmijë dhe kështu të krijonin "familje më të forta".

Por, SHBA-ja nuk është vendi i vetëm që po ndërmerr masa për t'u marrë me "murtajën e bardhë", kështu që nga fillimi i shekullit, janë ndërmarrë politika për të inkurajuar rritjen natyrore përmes shtesave financiare dhe uljes së taksave nga dhjetëra shtete në mbarë botën.

Nga analiza e Institutit të Studimeve Familjare rezulton se politika të tilla kanë kontribuar në rritjen prej 0.09 në 0.18 fëmijë për grua, çka tregon se metodologjia “para të gatshme për fëmijë” funksionon. Mesatarisht, rritja e mbështetjes financiare për familjet me rreth 0.7% të PBB-së rezulton në një rritje të normës së rritjes prej rreth nëntë për qind.

Kështu, masat stimuluese në Hungari rezultuan në një rritje të normave të martesave dhe shkallës së rritjes, e cila u rrit nga 1,25 në vitin 2012 në 1,52 fëmijë për grua në vitin 2022. Sipas të dhënave të OECD-së, Hungaria ndan mjete për politikat familjare në nivelin e 2,3 për qind të PBB-së, ndërsa për benefite të drejtpërdrejta financiare për familjet - 1,3 për qind.

Këto masa përfshijnë, ndër të tjera, një përjashtim nga tatimi mbi të ardhurat personale gjatë gjithë jetës për nënat me të paktën katër fëmijë, një falje të pjesshme të borxhit hipotekor për fëmijën e lindur, lehtësim tatimor për familjet me të paktën dy fëmijë dhe ulje të TVSH-së së strehimit për familjet.

Përveç kësaj, politikat familjare të Qeverisë hungareze synojnë gjithashtu të subvencionojnë zëvendësimin e njësive të rrënuara ekzistuese të banimit me shtëpi moderne, të cilat do t'u siguronin familjeve kushte më të mira për rritjen e fëmijëve.

Tendenca të ngjashme pozitive në inkurajimin e numrit të të porsalindurve tregojnë masat e ndërmarra në Poloni, ku shkalla e përgjithshme e rritjes është 1,39 fëmijë për grua. Këto masa përfshijnë sistemet e përfitimit të fëmijëve, pragjet më të larta të përjashtimit nga tatimet dhe subvencionet hipotekore për familjet e mëdha dhe politikat e rregullimit për shkak të stanjacionit demografik.

Franca zbaton model të lehtësimit të taksave për familjet me fëmijë, i cili, ndër të tjera, përfshin përfitime të ndryshme tatimore, siç janë zbritjet e tatimit mbi të ardhurat nga disa shpenzime të lidhura me fëmijët, tatimet më të ulëta të trashëgimisë për familjet më të mëdha, si dhe "shtesat e fëmijëve" që synojnë uljen e barrës së rritjes së fëmijëve dhe kompensimin e çdo fëmije të porsalindur.

Sistemi tatimor francez përdor të ashtuquajturin “modeli i koeficientit familjar”, në të cilin të ardhurat e realizuara në familje pjesëtohen me numrin e anëtarëve të tij, i cili përfshin si të rriturit ashtu edhe fëmijët, duke ulur kështu normat tatimore efektive sa më i lartë të jetë numri i fëmijëve.

Qëllimi kryesor i këtij modeli është të kompensojë koston e lartë të jetesës për familjet franceze në mënyrë që të ruajë dhe inkurajojë një normë të përgjithshme rritjeje prej 1,68 fëmijë për grua.

Gjermania, nga ana tjetër, për të nxitur rritjen natyrore, norma e së cilës është në nivelin e 1.38 fëmijëve për grua, aplikon ndihmë për fëmijë, e cila arrin në 250 deri në 300 euro në muaj për fëmijë.

Ashtu si në Francë, edhe sistemi tatimor gjerman parashikon model që lejon norma më të ulëta efektive tatimore për çiftet e martuara me fëmijë, si dhe ulje të caktuara tatimore për familjet e mëdha.

Italia ka një të ashtuquajtur “ndihmë universale për fëmijët” që lejon uljen e drejtpërdrejtë të tatimeve dhe shtesa për të zvogëluar presionin fiskal mbi familjet me fëmijë. Paralelisht me këtë politikë në nivel kombëtar, rajone të caktuara italiane zbatojnë ulje tatimi për familjet e mëdha.

Në Rusi, paguhet "kompensim për prindërim", respektivisht subvencione financiare për çdo fëmijë të porsalindur, ndërsa disa rajone federale ruse u japin ulje tatimi nënave me të paktën tre fëmijë.

Kina, e cila për shumë vite ndoqi "politikë për një fëmijë", tani e përballur me një popullsi në tkurrje, ka filluar të prezantojë masa për të stimuluar rritjen. Kështu, janë futur lehtësirat tatimore për familjet me fëmijë, të cilat ndër të tjera parashikojnë uljen e të ardhurave që tatimohen për secilin fëmijë të mirëmbajtur. Përveç kësaj, disa qytete dhe provinca ofrojnë ulje shtesë të tatimeve për fëmijë të dytë ose të tretë.

Japonia ofron shtesa të varura për fëmijët, disa ulje të drejtpërdrejta të tatimeve dhe subvencione për shkollimin e fëmijëve. Në nivel lokal, disa rajone kanë edhe ulje të pjesshme të taksave për familjet me të paktën tre fëmijë.

Koreja e Jugut, e cila ka normë të përgjithshme rritjeje prej 0.75 fëmijë për grua, ka ulje modeste të tatimeve të lidhura me fëmijët, por ofron përfitime financiare dhe subvencione strehimi për familjet me fëmijë.

Singapori i ofron çdo nëne të punësuar të fëmijëve të mitur një përjashtim nga tatimi i të ardhurave të fituara deri në 25 për qind për fëmijë. Përveç kësaj, Singapori ka "kthim të tatimit për prindërim" që ul drejtpërdrejt tatimin e paguar nga qytetarët në shumën prej 5.000 deri në 20.000 (nga 3,341 në 13.365 euro) për fëmijë.

Gjithashtu, shteti ofron shpërblime dhe grante në para për të sapolindurit

Izraeli paguan kompensime në para për çdo fëmijë, të cilat janë më të larta për familjet e mëdha. Përveç kësaj, shteti subvencionon kujdesin për fëmijët dhe kujdesin e tyre shëndetësor, i cili së bashku kontribuon në normën totale të rritjes së Izraelit prej 2.9 fëmijë për grua.

Irani nuk ka politikë zyrtare për përballje me rënien e natalitetit, por disa ulje tatimesh janë planifikuar për familjet me të paktën dy fëmijë.

Vendet nordike, nga ana tjetër, ofrojnë ulje modeste të tatimeve ose ndarje në lidhje me fëmijët, por rritja natyrore stimulohet nga pagesa e “shtesave për fëmijë” dhe nga subvencionimi i kujdesit për fëmijët.

Në përgjithësi, vendet preferojnë të stimulojnë rritjen natyrore me shtesa financiare dhe shtesa për fëmijë në vend të uljes së tatimeve. Në thelb, me politikat tatimore për rritjen e lindshmërisë në mënyrë indirekte, përfitojnë familjet me fëmijë, duke krijuar një ndryshim faktik në raport me tatimpaguesit pa fëmijë. Megjithatë, nuk interpretohet si “ndëshkim” i atyre që zgjedhin të mos kenë fëmijë, por si nxitje brenda politikës demografike që synon rritjen e natalitetit.

Por ekspertët në këtë fushë pajtohen se vetëm shtesat, stimujt dhe lehtësimet tatimore nuk do të prodhojnë rezultatin e dëshiruar në lidhje me inkurajimin e rritjes, nëse nuk ndiqen nga politika të përshtatshme për strehim, kujdes për fëmijët dhe punësim. ls/

Foto: Arkivi i MIA-s