Shkup, 23 prill të vitit 2023 (MIA) – Në rrjedhë është hartëzimi e mbulimit me rrjete fikse me qasje të shpejtë dhe ultra të shpejtë brodbend (me brez të gjerë). Të dhënat do të jenë bazë për përpilimin e Studimit të fizibiliteti për vendosjen e infrastrukturës optike në vendet për të cilat operatorët nuk kanë plane të ardhshme për zhvillimin e rrjeteve të këtilla. Nëse, përkundër vendosjes së kësaj infrastrukture optike, operatorët nuk tregojnë interes në zhvillimin e rrjeteve dhe shërbimeve broadband, në atë rast, sipas institucioneve kompetente, ndihma shtetërore do të jepet në përputhje me rregullat e BE-së.

Investimet e ardhshme në infrastrukturën digjitale dhe përmbushja e agjendës digjitale, sipas sektorit privat, duhet të jenë rezultat i një qasjeje partneriteti nga shteti dhe operatorët.

"Rrugët digjitale, pra infrastruktura e komunikimit, janë jashtëzakonisht të rëndësishme për ekonominë, por tani për tani këto investime janë vetëm nga investitorët privatë. Nevojitet mbështetje nga shteti, sa i përket qasjes së përbashkët, subvencioneve në këtë fushë, lehtësimit të procedurave burokratike dhe të ngjashme. Shteti duhet të kontribuojë në investimet në infrastrukturën digjitale, e operatorët, të cilët kanë përvojë dhe ekspertizë në mirëmbajtjen e tyre, duhet të jenë partner relevant i sektorit publik në arritjen e agjendës digjitale. Për përmbushjen e agjendës digjitale nevojitet qasje partneriteti nga shteti dhe operatorët", deklaroi për MIA-n drejtori i përgjithshëm i Telekomit, Nikolla Ljushev.

Sipas tij, investimet e mëdha private në infrastrukturë deri më tani mundësojnë qasje të barabartë për qytetarët. Por, bën të ditur , investitorët privatë do të vijnë në një pikë ku këto investime nuk do të jenë fitimprurëse ose do të shterojnë burimet në dispozicion për teknologjitë e reja që i kërkon epoka digjitale.

"Kjo sigurisht që do të ndikojë në rritjen e ndarjes digjitale ose hendekut digjital. Prandaj, siç e përmenda, në mënyrë që të ndërtojmë shoqëri të barabartë digjitale, është e domosdoshme një qasje partneriteti e të gjithë faktorëve, biznesit edhe shtetit. Për shembull, në BE ekzistojnë fonde përkatëse për këtë dedikim. Te ne vendosen targete gigabite të cilat janë në barë ekskluzivisht të operatorëve", thekson Lushevi.

Ministri i ri i Shoqërisë Informatike dhe Administratës, Azir Aliu për MIA-n shprehet se ai mbështet nismat e tilla, ndërsa tashmë ka zhvilluar takime me kompanitë dhe operatorët e telekomit.

“Pas emërimit tim në postin e ministrit, kam realizuar takime me disa kompani dhe operatorë të telekomit me të cilët kemi biseduar për këtë temë. Është fakt se ato janë projekte të mëdha me investime të mëdha, e të njëjtat nënkuptojnë shumë për bizneset dhe qytetarët. Një nga operatorët e telekomit u kërkoi disa kompanive të investojnë së bashku në infrastrukturën që do të bëjë lidhjen e vendbanimeve në Maqedoninë Perëndimore. Si Ministri i mbështesim nismae e këtilla dhe më së paku që mund të bëjmë është të ulemi së bashku me operatorët më të mëdhenj dhe të gjejmë zgjidhje. Duke marrë parasysh se tashmë kanë filluar aktivitetet ndërtimore për autostradën, konsideroj se iniciativa të tilla duhet të mbështeten dhe të shfrytëzohet mundësia për vendisjen e infrastrukturës. Të gjitha mundësitë që i lejon ligji duhet të përdoren dhe të gjendet një mënyrë për të përmirësuar së bashku shërbimet ndaj qytetarëve dhe bizneseve", deklaroi Aliu.

Para se të ndërmerrni hap konkret, sipas tij, është e nevojshme të bëni analizë të mirë SWOT që do të analizojë dhe detajojë të gjitha hapat gjatë periudhës më të gjatë dhe ku të gjithë palët e interesuara do të dinë qartë se cila është detyra dhe roli i tyre. Po ashtu, bën të ditur ministri, është shumë e rëndësishme të kihet parasysh pjesa financiare dhe nëse do të ketë një dokument të nënshkruar ose Memorandum.

Me hartëzimin e mbulimit me rrjetet me qasje fikse të shpejtë dhe ultra të shpejtë (broadband) (rrjetet NGA) të zbatuara nga AKE në vitin 2018, u përcaktuan zonat e bardha (vendbanimet - kryesisht fshatra, në të cilat nuk ka rrjet fiks me qasje të shpejtë/ultra të shpejtë dhe nuk ka plane të ardhshme nga operatorët për zhvillimin e rrjeteve të tilla), zonat gri (vendbanimet në të cilat ka vetëm një rrjet me qasje fikse të shpejtë/ultra të shpejtë të internetit dhe nuk ka plane të ardhshme nga operatorët për zhvillimin e rrjeteve shtesë të tilla) dhe zonat e zeza (vendbanimet - kryesisht qytete, në të cilat ka më shumë se një rrjet me qasje fikse në internet) në shtet.

Sipas të dhënave të AKE nga viti 2021, nga 24.93 për qind e familjeve në shtet në zonat e bardha (vendbanime në të cilat nuk ka rrjet me qasje fikse të shpejtë/ultra të shpejtë dhe nuk ka plane të ardhshme nga operatorët për zhvillimin e rrjeteve të tilla), 23.8 për qind janë në zonat rurale. Nga 58.89 për qind e amvisërive të hartuara në zonat e zeza (vendbanimet - më së shpeshti qytete, në të cilat ka më shumë se një rrjet fiks të qasjes në internet), vetëm 6.25 për qind i përkasin zonave rurale. Nga 16.8 për qind në zonat gri (vendbanimet në të cilat ka vetëm një rrjet fiks të shpejtë/ultra të shpejtë të qasjes në brodband dhe nuk ka plane të ardhshme nga operatorët për të zhvilluar rrjete të tilla shtesë), 9.82 për qind janë në zonat rurale.

Plani Kombëtar Operativ Broadbend (PKOB) i përgatitur sipas rregullave të BE-së për ndihmë shtetërore janë përcaktuar qëllimet kombëtare të broadbendit në mënyrë që të zvogëlojë jazin digjital, respektivisht të sigurojë zhvillim të balancuar të broadbendit në të gjithë vendin me theks të veçantë në sigurimin e mbulimit me broadbend të zonave të bardha, respektivisht fshatrave.

Siç sqaron ministri Aziri, sipas PKOB-së, ndihma shtetërore do të sigurohet kryesisht për zhvillimin e infrastrukturës fikse optike për lidhjen e zonave të bardha (lidhje optike nga qyteti në zonën e bardhë/fshatrat), me qëllimin përfundimtar të zhvillimit të rrjeteve broadbend në këto zona/fshatra nga operatorët. Kjo infrastrukturë optike (qytet-zonë e bardhë /fshat) do të krijohet vetëm aty ku operatorëve u thuhet se nuk ka dhe nuk ka plane të ardhshme për zhvillimin e rrjeteve të tilla.

- Infrastruktura optike (qytet - zona e bardhë/fshat) në përputhje me ligjin do të vendoset NP MRD e cila do të japë me qira në mënyrë transparente fibrat optike falas nga kjo infrastrukturë për të gjithë operatorët që planifikojnë të zhvillojnë rrjete broadbend dhe sigurim të shërbimeve për amvisëritë në këto zona të bardha/fshatra. NP MRD përmes infrastrukturës optike nuk do të ofrojë shërbime me pakicë për përdoruesit përfundimtarë. Çmimet me shumicë për marrjen me qira të fibrave të lira optike, NP MRD do të përcaktojë në bashkëpunim me AKE. Operatorët do të mund të ndjekin vendosjen e kësaj infrastrukture optike (qytet- zonë e bardhë /fshat), me çka do t'i lejojë ata të planifikojnë investimet e tyre të ardhshme në mbulimin me brez të gjerë të zonave të bardha në kohën e duhur. Nëse, përkundër vendosjes së kësaj infrastrukture optike në disa zona të bardha, operatorët nuk tregojnë interes në zhvillimin e rrjeteve dhe shërbimeve brodbend, atëherë ndihma shtetërore do të sigurohet gjithashtu për zhvillimin e rrjeteve brodbend në ato zona të bardha në përputhje me rregullat e ndihmës shtetërore të BE-së", sqaron Aziri.

Në fillim të vitit, asistenca teknike u miratua përmes instrumentit EU Integration Facility për përgatitjen e Studimit të fizibiliteti për krijimin e infrastrukturës optike nga NP MRD. Sipas ministrit, përgatitja e studimit pritet të fillojë në maj të këtij viti dhe të përfundojë deri në fund të vitit.

"Për nevojat e përgatitjes së Studimit, në mars të vitit 2023, nga AKE-ja filloi hartëzimi/përditësimi i zonave të bardha, gri dhe të zeza në shtet. Hartëzimi do të përfshijë edhe mbulimin ekzistues dhe të planifikuar të rrjeteve VHCN (Very high capacity

network), që do të paraqesë edhe hap/kusht të parë për procesin e ardhshëm të përafrimit të targetave kombëtare me brodbend me Targetet e brodbendit në Kompasin digjital", tha ministri Aziri.

Nga AKE-ja konfirmojnë se përditësimi është në rrjedhë. Shkresat për të gjithë operatorët e njoftuar në vend u dërguan më 23 mars dhe thuhet se investimet e tyre të planifikuara për ndërtimin e infrastrukturës në tre vitet e ardhshme duhet të futen në sistemin elektronik në afat prej 30 ditëve nga pranimi i shkresës. Është për të pritur, shprehen nga AKE-ja për MIA-n, të fitojë njohuri për situatën .

Sipas të dhënave të AKE-së, që nga tremujori i tretë i vitit të kaluar, numri i abonentëve për brodbend dhe qasje të ngushtë në internet përmes rrjetit celular (2G/3G/4G) në shtet arrin 1 581 835. Qasja në brodbend në fund të tremujorit të tretë të vitit të kaluar kishte 506,478 abonentë (me përjashtim të abonentëve celularë) me një rritje prej 0.85 për qind krahasuar me tremujorin e dytë të vitit 2022, krahasuar me tremujorin e tretë të vitit 2021 prej 3.35 për qind. Kjo shifër përfshin 74,382 abonentë për qasje fikse në internet me brez të gjerë përmes rrjeteve mobile (LTE/UMTS). Të dhënat e AKE tregojnë një rritje të numrit të abonentëve me qasje në internet përmes një rrjeti optik dhe ishte 128.642 në tremujorin e tretë të vitit të kaluar. Krahasuar me tremujorin e dytë të vitit të kaluar, ajo u rrit me 3.54 për qind dhe me 24.7 për qind krahasuar me tremujorin e tretë të vitit 2021.

Lidija Vellkovska

foto: arkivi i MIA-s