Bruksel, 3 gusht 2024 (MIA) - Ligji i BE-së për inteligjencë artificiale, i cili është rregullativa e para gjithëpërfshirëse në botë për këtë teknologji, ka hyrë zyrtarisht në fuqi, duke krijuar një treg të brendshëm të harmonizuar evropian për inteligjencën artificiale, duke inkurajuar pranimin e saj dhe krijimin e kushteve për të mbështetur inovacionin dhe investimet në këtë fushë.

Ligji është hartuar për të siguruar që inteligjenca artificiale e zhvilluar dhe e përdorur në BE të jetë e sigurt dhe konfidenciale dhe të ndërmerren masa për të mbrojtur të drejtat themelore të njerëzve.

Sipas nënkryetares ekzekutive të Komisionit Evropian për Evropën të përshtatur me epokën digjitale, Margrete Vestager, Ligji është tregues se qasja evropiane ndaj teknologjisë i vë njerëzit në radhë të parë dhe garanton respektimin dhe mbrojtjen e të drejtave e të gjithëve.

"Me Ligjin për inteligjencë artificiale, BE ka ndërmarrë një hap të rëndësishëm për të siguruar që aplikimi i teknologjisë së inteligjencës artificiale të respektojë rregullat e saj", tha Vestager me rastin e hyrjes në fuqi të ligjit.

Që nga sot, po hapet konsultim publik në Komisionin Evropian (KE) për të gjetur një mënyrë për të parandaluar subvencionet dhe investimet e huaja që dëmtojnë rregullat e konkurrencës së lirë.

Sipas saj, inteligjenca artificiale ka potencialin për të ndryshuar mënyrat e punës dhe të jetesës deri më tani dhe ofron përfitime të mëdha për qytetarët, shoqërinë dhe ekonominë evropiane. Komisioneri i BE-së për Tregun e Brendshëm, Tjeri Breton, nga ana tjetër, vlerësoi se hyrja në fuqi e Ligjit përfaqëson një moment të rëndësishëm në udhëheqjen e Evropës në sigurimin e inteligjencës së besueshme artificiale.

"Me hyrjen në fuqi të Ligjit për inteligjencë artificiale, demokracia evropiane ishte e para në botë që ofroi një kornizë efikase dhe adekuate për inteligjencën artificiale, duke trajtuar rreziqet dhe duke shërbyer si platformë fillestare për startapet evropiane të IA", shtoi Bretoni.

Ligji përcakton standarde për sigurimin e rrezikut minimal gjatë përdorimit të sistemeve të inteligjencës artificiale dhe për transparencën e tyre të plotë.

Për ato sisteme IA të identifikuara si me rrezik të lartë, parashikohen kërkesa të rrepta, të cilat përfshijnë, ndër të tjera, masa për zbutjen e rrezikut, të dhënat e veprimtarisë, dokumentacionin e plotë, mbikëqyrjen njerëzore dhe sigurinë kibernetike. Në këtë grup me rrezik të lartë, ndër të tjera, përfshihen sistemet e inteligjencës artificiale të përdorura për të përcaktuar ose vlerësuar nëse një subjekt ka të drejtë për kredi, si dhe algoritme që menaxhojnë robotë autonomë. 

Ligji ndalon përdorimin e sistemeve të inteligjencës artificiale që konsiderohen si "kërcënim i qartë për të drejtat themelore të njeriut", siç janë aplikacionet për të manipuluar sjelljen e njerëzve, lodrat që me ndihmën e zërit mund të inkurajojnë "sjellje të rrezikshme" të të miturve, si dhe sistemet që lejojnë "vlerësimin shoqëror" nga qeveritë ose kompanitë. Përveç kësaj, ndalohet përdorimi i sistemeve për njohjen e emocioneve në vendin e punës, për kategorizimin e njerëzve ose për identifikimin biometrik në distancë në kohë reale.

Ligji gjithashtu përcakton rregulla për të ashtuquajturat modele IA me qëllim të përgjithshëm, të cilat përdoren gjithnjë e më shumë si komponentë të aplikacioneve moderne, pastaj siguron transparencë përgjatë gjithë zinxhirit të vlerës dhe ofron zgjidhje për rreziqet e mundshme sistemore.

Në përputhje me dispozitat e Ligjit, vendet anëtare të BE-së kanë kohë deri më 2 gusht të vitit 2025 për të krijuar autoritetet kompetente kombëtare, të cilat do të mbikëqyrin zbatimin e rregullave për sistemet e inteligjencës artificiale dhe do të kryejnë aktivitete të mbikëqyrjes së tregut.

Një organ kyç për zbatimin e Ligjit dhe rregulloreve për modelet e inteligjencës artificiale për qëllime të përgjithshme në nivel të BE-së do të jetë Zyra e Komisionit Evropian për Inteligjencë Artificiale. 

Përveç kësaj, për të mbështetur zbatimin e rregullave, do të ketë tre organe këshillimore – Bordi Evropian i Inteligjencës Artificiale, i cili duhet të sigurojë zbatimin unik të Ligjit në të gjithë bllokun dhe është organi kryesor për bashkëpunim midis Komisionit dhe vendeve anëtare të BE-së, një panel shkencor me ekspertë të pavarur të ngarkuar me ofrimin e këshillave teknike dhe kontributit në zbatimin e dispozitave ligjore dhe një Forum këshillimor i përbërë nga përfaqësues të palëve të ndryshme të interesit me një rol për të ofruar udhëzime në zbatimin e rregullores.

Ligji parashikon gjithashtu penalitete për kompanitë që nuk do të respektojnë rregullat e vendosura. Kështu, një kompani që përdor aplikacione të ndaluara të IA mund të gjobitet deri në shtatë për qind të  të ardhurave të saj vjetore globale, për shkelje të detyrimeve të tjera sipas ligjit gjoba është deri në tre për qind të të ardhurave, dhe për dorëzimin e informacionit të pasaktë deri në 1,5 për qind.

Shumica e rregullave të përcaktuara me ligj do të fillojnë të zbatohen më 2 gusht të vitit 2026. Përjashtim bën ndalimi i përdorimit të sistemeve të inteligjencës artificiale që konsiderohen se paraqesin rrezik të papranueshëm, i cili do të fillojë të zbatohet gjashtë muaj pas hyrjes në fuqi të ligjit, si dhe rregullat për modelet e ashtuquajtura me qëllim të përgjithshëm të inteligjencës artificiale, zbatimi i të cilave do të jetë i detyrueshëm 12 muaj pas hyrjes në fuqi të rregullores.

Për të kapërcyer periudhën e tranzicionit deri në zbatimin e plotë të ligjit, KE promovoi Paktin e Inteligjencës Artificiale, i cili u bën thirrje kompanive të fillojnë vullnetarisht zbatimin e detyrimeve kryesore të rregullores edhe para afateve ligjore për pranimin e tyre.
Për më tepër, Komisioni filloi hartimin e një Kodi të Përdorimit të Inteligjencës Artificiale për Qëllim të Përgjithshëm dhe bëri thirrje për konsultime me disa palë të interesuara, të cilët do të kenë mundësinë të shprehin mendimin e tyre për këtë iniciativë. 

Foto: MIA arkiv