Shkup, 25 shkurt 2023 (MIA) - Sipas Kushtetutës, çdo qytetar ka të drejtë të marrë pjesë në ushtrimin e funksioneve publike, përfshirë gjyqtarin, prokurorin... dhe secili në kushte të barabarta ka akses në çdo vend pune. Dhe duke pasur parasysh se në një konkurs publik të hapur për testimin e kandidatëve për kursantë në Akademinë e Gjyqtarëve dhe Prokurorëve Publikë (AGJPP), nuk duhet bërë diskriminim, të habit logjika e stigmatizimit të disa njerëzve vetëm për shkak të emrit të tyre të njohur dhe përkatësisë familjare pse ata aplikuan, kaluan në procesin e testimit, u regjistruan dhe më pas përfunduan trajnimin fillestar.

Këtë e theksoi për MIA-n drejtoresha e Akademisë, Natasha Gaber Damjanovska, për reagimet në media pas shpalljes së emrave dhe rezultateve përfundimtare të provimit përfundimtar të gjeneratës së shtatë, ku ka mbiemra të njëjtë me bartësit e funksioneve publike. Sipas saj, tradita familjare nuk duhet kritikuar në lidhje me disa profesione, pasi siç thotë ajo nuk është kështu vetëm me profesionin e avokatit, por edhe me të tjera si mjekësia, inxhinieria, madje edhe gazetaria.

“Për mua kjo është normale, sepse pasardhësit rriten në një mjedis ku prindërit flasin për punën e tyre, kanë literaturë dhe informacion të përshtatshëm, kultivojnë njëfarë afiniteti. Duke parë më thellë, mendoj se numri më i madh i akademikëve nga kjo gjeneratë kanë pika të tilla kontakti me profesionin e avokatit”, konsideron Gaber Damjanovska.

Drejtoresha e AGJPP-së në intervistën për MIA-n thotë se më e rëndësishmja është se si këta të rinj do ta kryejnë profesionin e tyre në të ardhmen, nëse do të tregojnë efikasitet, rezultate dhe integritet në punën e tyre, pavarësisht mbiemrit, sepse i njëjti test i pret të gjithë kursistët.

Gaber Damjanovska apelon që të gjithëve t'u jepet mundësia të dëshmojnë veten dhe thekson se suksesi dhe përgjegjësia në këtë profesion janë pashmangshmërisht personale. Ajo i tha Këshillit Gjyqësor dhe Këshillit të Prokurorëve Publikë që t'i kushtojnë vëmendje pozitave në të cilat do të vendosen këta gjyqtarë dhe prokurorë të ardhshëm që të mos bien në kundërshtim me Ligjin për Konflikt Interesi.

“ Pas marrjes së detyrës, puna e tyre, ashtu si kolegët e tjerë, do të përshtatet me rregullat standarde për përjashtimin nga disa raste kur ka konflikt interesi. Në fund të fundit, të dy këshillat çdo vit monitorojnë dhe vlerësojnë punën e të gjithë gjyqtarëve dhe prokurorëve dhe ky është një faktor i rëndësishëm për avancim”, thekson Gaber Damjanovska.

Drejtoresha e AGJPP-së në intervistë sqaron edhe rizgjedhjen e saj në postin drejtues në Akademi pas shpalljes së dytë, pasi i pari rezultoi i pasuksesshëm për, siç thotë ajo, disa palogjikshmëri të qarta të natyrës juridiko-procedurale.

 “Besoj se kam punuar me ndërgjegje dhe përgjegjësi gjatë mandatit të kaluar, besoj se katër vitet e punës sime të deritanishme kanë treguar rezultate dhe se disa procese të rëndësishme në Akademi që janë nisur dhe janë në përputhje me proceset madhore reformuese të Sektorit të drejtësisë në vend duhet të përfundojë në vitet e ardhshme”, theksoi Gaber Damjanovska.

527 kandidatë dorëzuan dokumente në konkursin për 130 kursantë për gjeneratën e nëntë në trajnimin fillestar në Akademinë për gjyqtarë dhe prokurorë publikë. Drejtoresha sqaron se procesi i aplikimit është mjaft i gjatë për shkak të afateve ligjore dhe nuk është i lehtë. Të gjitha fazat zhvillohen me praninë e plotë të një komisioni dhjetë anëtarësh të provimit pranues dhe kandidatët kanë të drejtë të inspektojnë pjesët profesionale (juridike) të testit të tyre, pas së cilës mund të paraqesin ankimim në Komisionin e Provimit të Pranimit dhe të ankohen në Bordi Drejtues.

Sipas Gaber Damjanovskës, nuk do të lejohen anashkalime, trajnime të shkurtuara apo disa kategori të privilegjuara të avokatëve për hyrje më të lehtë në organet e drejtësisë.

“Bashkimi Evropian insiston në këtë drejtim dhe e ndjek nga afër, duke përfshirë edhe respektimin e ligjit të ri për Akademinë që është në procedurë parlamentare. Në parim duhet të ketë një zgjidhje sistematike të këtij lloji tek ne, përmes Akademisë, për hyrjen e kuadrove në gjyqësor dhe kjo arrihet vetëm përmes një institucioni të këtij lloji”, është decizive Gaber Damjanovska.

Vijon intervista e plotë me drejtoreshën e Akademisë, Natasha Gaber Damjanovska:

Që nga dhjetori i vitit të kaluar jeni rizgjedhur drejtoreshë e Akademisë të Gjyqtarëve dhe Prokurorëve Publikë pas shpalljes së dytë dhe ndryshimit të një pjese të Bordit Drejtues. Cili është qëndrimi juaj për shkrimet në media se drejtori nuk u zgjodh në njoftimin e parë për gjoja tentativë për t'ju zëvendësuar sepse parimet tuaja të punës ishin profesionale, pra nuk lejoni presione për pranim selektiv të kursantëve?

“Nuk kam mundur të komentoj qëndrimin personal gjatë votimit për ndonjë anëtar të ish-bordit drejtues, por në tentativën e parë, të pasuksesshme për zgjedhjen e drejtorit të Akademisë, u shfaqën disa palogjikshmëri eksplicite të natyrës juridiko-procedurale. Konkretisht, Bordi Drejtues fillimisht njëzëri vendosi hapjen e konkursit për zgjedhjen e drejtorit, i cili u botua në të njëjtin numër të Gazetës Zyrtare së bashku me shpalljet e tjera për pozitat e stafit të lartë në gjykatat në vend, kandidatë që plotësonin ligjin formal për shpalljen, u shfaqën kërkesat dhe u konfirmua nga një komision tre anëtarësh i përbërë nga anëtarë të Bordit Drejtues, kështu që më vonë gjatë vendimmarrjes disa anëtarë deklaruan se ishte gabim që konkursi u hap në periudhën e verës , sepse nuk kishte mjaft kandidatë të interesuar. Si rezultat i atij komenti, shumica e anëtarëve të organit, pa një elaborim të veçantë apo koment të qëndrueshëm për arsyet apo kandidatët e regjistruar, votuan me votë abstenim dhe konkursi praktikisht dështoi. Përfaqësuesit e mediave që ishin të pranishëm në seancë, me siguri e kanë ndjerë atmosferën e seancës dhe ia kanë përcjellë publikut. Për këtë vendim ka pasur edhe reagime joformale nga faktori ndërkombëtar.

Besoj se kam punuar me ndërgjegje dhe përgjegjësi gjatë mandatit të kaluar, besoj se katër vitet e punës sime të deritanishme kanë treguar rezultate dhe se disa procese të rëndësishme në Akademi që janë nisur dhe janë në përputhje me proceset madhore reformuese të sektori i drejtësisë në vend, duhet të përfundojnë në vitet e ardhshme. Për këtë arsye, për të dhënë kontributin tim të mëtejshëm, aplikova në konkursin e përsëritur. Sipas rezultatit, është evidente se anëtarët e rinj të Bordit Drejtues, të cilët në fakt janë emëruar nga autoritetet gjyqësore, kanë pasur qëndrim tjetër.

Akademia është sërish aktuale këto ditë pas shpalljes së emrave me rezultatet përfundimtare të provimit përfundimtar të gjeneratës së shtatë ku ka mbiemra që janë të njëjtë me personat që mbajnë poste publike. Çfarë mekanizmi ka AGJPP-së në mbrojtje ndaj nepotizmit dhe a kanë të drejtë të jenë kursantë të akademisë familjarët e zyrtarëve?

“Akademia punon dhe merr vendime duke respektuar Kushtetutën dhe ligjet e vendit tonë. Nëse, sipas Kushtetutës, çdo qytetar ka të drejtë të marrë pjesë në ushtrimin e funksioneve publike, ka të drejtë edhe gjyqtari, prokurori - sipas nenit 23 të Kodit Civil dhe se të gjithë, në kushte të barabarta, kanë akses në çdo punë, Neni 32 paragrafi 2 dhe duke pasur parasysh faktin se në një konkurs publik të hapur për testimin e kandidatëve për kursantë në Akademi nuk duhet të diskriminohet, habit logjika e damkosjes së disa personave që kanë aplikuar, vetëm për shkak të emrit të tyre të njohur dhe përkatësisë familjare. Përmes procesit të testimit, janë regjistruar dhe më pas kanë përfunduar trajnimin fillestar. Vallë është për të habitur fakti që pikërisht ata persona që janë regjistruar në Akademi, nëse gjatë trajnimit kanë kaluar testet, pjesën praktike të mësimdhënies dhe provimin përfundimtar, - kanë mbaruar dhe do të zgjidhen gjyqtarë/prokurorë?

Gjithashtu, nuk mendoj se duhet kritikuar tradita familjare në lidhje me disa profesione, përkundrazi, sepse kjo nuk është vetëm me profesionin e avokatit, por edhe me të tjerat, mjekësinë, inxhinierinë, gazetarinë për shembull. Për mua kjo është normale, sepse pasardhësit rriten në një mjedis ku prindërit flasin për punën e tyre, kanë literaturën dhe informacionin e duhur, kultivojnë njëfarë afiniteti që ndikon. Duke parë më thellë, mendoj se numri më i madh i akademikëve të këtij brezi kanë pika të tilla kontakti me profesionin e avokatit.

Por më e rëndësishmja për mua është se si do ta kryejnë profesionin e tyre në të ardhmen këta të rinj, nëse do të tregojnë efikasitet, rezultate dhe integritet në punën e tyre, pavarësisht mbiemrit, sepse i njëjti test i pret të gjithë kursantë, jo vetëm ky grup i caktuar për të cilin flitet në publik. I bëj thirrje të gjithëve t'u jepet mundësia për të provuar veten, sepse edhe suksesi edhe përgjegjësia në këtë profesion janë pashmangshmërisht personale.

Ajo që duhet të ketë kujdes Këshilli Gjyqësor dhe Këshilli i Prokurorëve Publikë është që pozitat e punës në të cilat do të vendosen këta gjyqtarë dhe prokurorë të ardhshëm të mos bien ndesh me Ligjin për Konflikt të Interesit. Pas marrjes së detyrës, puna e tyre do të përshtatet me rregullat standarde për përjashtimin nga disa raste kur ka konflikt interesi, ashtu si kolegët e tjerë. Në fund të fundit, të dy këshillat monitorojnë dhe vlerësojnë punën e të gjithë gjyqtarëve dhe prokurorëve në nivel vjetor dhe ky është një faktor i rëndësishëm për ngritje në detyrë.

Kush mund të aplikojë për një kursant në AGJPP, cilat janë kushtet që të mos refuzohen nëse kalojnë testet e pranimit?

“Inicialisht, mund të konkurojë çdo person që është shtetas i Republikës së Maqedonisë së Veriut, që nuk është dënuar, që nuk ka masë që i ndalon ushtrimin e profesionit, veprimtarisë ose detyrës, i cili është jurist i diplomuar me provim të dhënë të jurisprudencës dhe që ka përvojë pune të paktën dy vjet pas provimit të jurisprudencës. Procesi i aplikimit është mjaft i gjatë për shkak të afateve ligjore dhe nuk është i lehtë. Në Akademi jepet provimi i gjuhës së huaj, më pas një provim kualifikues, një test psikologjik, një test integriteti, zgjidhja e një çështjeje penale dhe civile përmes studimeve të rasteve dhe në fund një pjesë e provimit me gojë. Të gjitha fazat kryhen me praninë e plotë të një komisioni dhjetë anëtarësh të Provimit të Pranimit. Kandidatët kanë të drejtë të inspektojnë pjesët profesionale, ligjore të testit të tyre, për të cilën mund të parashtrojnë ankimim në Komisionin e Provimit të Pranimit dhe të ankohen në Bordin Drejtues. Pas përfundimit të gjithë procedurës brenda Akademisë, kandidatët e pakënaqur kanë të drejtë të iniciojnë procedurë administrative. I gjithë procesi zgjat shumë, të paktën një vit. Pas përfundimit të të gjitha këtyre fazave, kandidatët që janë më mirë të renditur pranohen për aq pozita sa janë paraparë në përputhje me kuotat e paracaktuara për bashkësi etnike. Nëse disa kuota nuk plotësohen për ndonjë arsye, në ato vende pranohen personat me numrin më të madh të pikëve, pavarësisht se cilës kuotë i përkasin.

Përmend këtu se të tilla procese testimi, madje edhe më të vështira, zhvillohen për hyrjen në akademi për trajnimin e gjyqtarëve dhe prokurorëve në shumë vende evropiane edhe në Turqi.

Ka përfunduar shpallja publike për pranimin e 130 kursantëve në trajnimin fillestar të Akademisë për Gjyqtarë dhe Prokurorë Publikë. Sa kandidatë aplikuan për gjeneratën e IX-të që do të tentojnë të kalojnë provimin pranues për vendet e parapara?

“Dokumentet i kanë dorëzuar 527 kandidatë, ndërsa Komisioni për provim pranues së shpejti do t'i shqyrtojë dhe do të kontrollojë nëse janë në përputhje me shpalljen e publikuar”.

Në raportin e fundit të KE-së për vendin, theksohet se është e rëndësishme që ligji i ri të garantojë që Akademia të mbetet e vetmja pikë për hyrjen në fushën e gjyqësorit dhe prokurorisë, si dhe të garantojë një hyrje të drejtë dhe transparente në këto profesione. Sa i garanton të gjitha këto zgjidhja aktuale ligjore?

“Duhet ditur se Akademia e krijuar 15 vite më parë është “fëmija” e Bashkimit Europian dhe është këtu për të qëndruar. Skema e sistemit dhe organizimi i brendshëm i Akademisë, programi, kursi i pranimit dhe trajnimi fillestar, si dhe trajnimi i vazhdueshëm që nga fillimi i ekzistencës së saj, janë bërë sipas shembullit të shumë vendeve të tjera evropiane. Ishte rezultat i shumë opinioneve dhe analizave të mëparshme të ekspertëve si KARDS, IPA dhe TAIEKS, duke përfshirë rekomandimet e misionit vlerësues të TAIEKS-it dhe Pribe-së dhe nëse krahasoni se si duken dhe funksionojnë për shembull akademitë franceze, spanjolle, turke dhe të tjera, do të gjeni ngjashmëri të shumta.

Nuk do të lejohen anashkalime, trajnime të shkurtuara apo disa kategori të privilegjuara avokatësh për hyrje më të lehtë në organet e drejtësisë. Bashkimi Evropian insiston në këtë drejtim dhe e ndjek nga afër, duke përfshirë edhe respektimin e ligjit të ri për Akademinë, i cili është në procedurë parlamentare. Në parim duhet të ketë një zgjidhje sistematike të këtij lloji në vendin tonë, nëpërmjet Akademisë, për hyrjen e personelit në drejtësi dhe kjo arrihet vetëm nëpërmjet një institucioni të këtij lloji.

Së fundi, më duhet të përmend se Akademia monitoron rregullisht zhvillimin dhe trendet e edukimit gjyqësor që ndodh në institucionet arsimore të specializuara evropiane si EJTN, ERA, EIPA, ENM, SSR e të tjera, dhe në bazë të kësaj vazhdimisht rishikon dhe rregullon programet. Ne kryejmë trajnime vjetore të trajnerëve dhe vazhdimisht rifreskojmë listën e pedagogëve. Jemi krenarë që kemi bashkëpunim të shkëlqyer me të gjithë kolegët tanë vendas dhe të huaj, gjë që është në funksion të edukimit të mirë dhe cilësor të personelit në drejtësi.

Boris Kunoski

Foto: Frosina Naskoviq