7 gusht 2025 (MIA)

Aleksandar Baçiq

Follorina nuk ngutet. Jeta këtu po zhvillohet me një ritëm të ngadaltë – sikur refuzon të përshtatet me dinamikën e imponuar nga shekulli 21. Gjithçka është më e qetë këtu sot, më ngadalë, më rrallë... Ka gjithnjë e më pak para, dhe ata që i kanë – vlejnë gjithnjë e më pak. Pabarazitë sociale po bëhen gjithnjë e më të theksuara. Të rinjtë sikur nuk janë as në rrugë, as në muhabetet. Është sikur të jenë zhdukur, ose ndoshta janë vetëm larg nga këtu – fizikisht ose mendërisht. Ata ndoshta janë diku përgjatë plazheve, në fund të fundit, është koha për pushime verore...

Kjo është jeta e përditshme në Follorinë, qyteti i parë i madh pas vendkalimit kufitar Mexhitlia.

Qyteti është i rrethuar nga male dhe liqene – veçanërisht rajoni i Prespës, i cili është një zonë e rëndësishme natyrore dhe ekologjike. Në dimër, këtu funksionon vendpushimi me ski Vigla-Pisoderi, ndërsa vera sjell mundësi rekreative për ata që kërkojnë arratisje nga ngutja dhe rrëmuja e qytetit.

Follorina është gjithashtu i njohur për produktet e tij bujqësore – specat, drithërat dhe vera vendore janë pjesë integrale e ekonomisë dhe tryezës së përditshme. E çarshia?

Ajo qëndroi aty ku kishte qenë gjithmonë, por diçka kishte ndryshuar. Dikur nuk kishte vend për të kaluar nga tezgat. Sot, rruga më e frekuentuar e këmbësorëve është zbukuruar nga dyqane të mbyllura me dalje të ngjitura – pikërisht aty ku qiratë janë më të larta.

Fotografia e mëngjesit krijohet nga të moshuarit – të ulur në kafene, duke pirë qetësisht kafenë e tyre të parë. Të rinjtë ose nuk janë zgjuar, ose janë diku me pushime. Pjesa tjetër – puna, detyrimet, jeta e përditshme. Luftë për çdo hap.

Shëtitëm nëpër dyqane, biseduam me banorët, por jo të gjithë janë të gatshëm të flasin për jetën e tyre. Ata sikur përmbahen nga njëfarë krenarie, e qetë, por e thellë. Por sapo biseda shpaloset, ata ngadalë relaksohen dhe pastaj pothuajse njëzëri pothuajse sikur me marrëveshje shprehen – "nuk është e lehtë, paratë janë të vështira për t 'u bërë, gjithçka shtrenjtohet. Edhe atë çdo ditë...

Dimitros ka dyqanin e tij të berberit, pak larg nga rruga kryesore...Ai paguan 400 euro qira në muaj. Ai është bashkëshort dhe baba i një fëmije të mitur. Ai thotë se ndan vetëm 300 euro në muaj për kujdesin shëndetësor për të dhe familjen e tij.

"Nga dita në ditë po bëhet gjithnjë e më e vështirë mbijetesa. Bashkëshorte dhe një fëmijë. Nuk është keq, por gjithçka që fitojmë shkon për taksa, fitimi zero", shprehet ai.

Mikah është një grua e ndritshme mesjetare, me sy të mëdhenj dhe një buzëqeshje të gjerë... Ajo ka dyqanin e saj të veshjeve prej lëkure, ka një përzgjedhje të madhe të çantave të dorës, çantave, kuletave, rripave... Flet disa gjuhë botërore, biseduam në anglisht. Punon edhe ajo ashtu edhe burri i saj. Ata kanë një vajzë. Ajo nuk dëshiron të shkojë askund, është mirë këtu, por shprehet se nuk është e lehtë. Vajzën a saj do ta edukojë për t'u bërë mësuese. Shprehet, dhe nuk ka rëndësi se sa fiton, të paktën do të jetë këtu dhe do të ketë më shumë kohë të lirë për familjen, ajo që Mihës i mungon aq shumë. Koha e kaluar në shtëpi me të afërmit e saj, e jo në dyqan...

"Si të jetohet me tre muaj sezon. Ka qenë gjashtë muaj dimër, e pastaj askush nuk është këtu. Askush nuk hyn në dyqan, qarkullimi bie në mënyrë drastike. Nuk është jeta, është mbijetesa", shprehet ajo.

Dime është 44 vjeç, punon si kuzhinier në tavernë të ushqimit të shpejtë me giro, sufllaqe, salsiçe...Është tetë orë në këmbë, gjithmonë ka klientë, porositë vijnë gjatë gjithë kohës...

"Më parë sikur ishte më mirë. Me 18 mijë dhrahmi karrocë të plotë në vetëshërbim. Tani me 50 euro pesë produkte në të...Punoj për 750 euro pagë në muaj. Paguaj qira për banesë 300 euro, 450 me gjithë faturat...Si ta shtyjmë muajin", pyet ajo.

Shprehet se ndoshta do të ishte më mirë të hapte biznesin e tij personal, por që për t'i vënë çelës dyqanit të tij do t'i duhen 15 mijë euro vetëm për punë administrative, leje, pëlqime, etj...

"Një kohë punoja në ndërtimtari dhe merrja 1500 euro në muaj. Tani në Follorinë nuk po ndërtohet asgjë. Nuk ka punë për ne kështu që punojmë çfarë të mbërrijmë", shprehet ai.

Dime nuk ka kohë për të shkuar në pushime. Atij i duhen pesëdhjetë euro për të arritur në det vetëm për benzinë dhe taksa rrugore.

"Nuk dua të shkoj në Halkidiki?" Dua, por si? Me këto para që i fitoj më së shumti që mund të përballoj është të shkoj në Platamona për disa ditë, duke bërë kamping me tendë, vetëm sa për t'i dërguar gruan dhe fëmijët", shprehet ai.

Por, edhe ai disi ai edhe të gjithë bashkëbiseduesit e tjerë janë unanimë se nuk do të shkonin diku në kërkim të më shumë parave. Disa fshehurazi, shumica e tyre haptazi – nuk është gjithçka te paratë...Këtu ata kanë një lloj qetësie që mund ta ofrojë vetëm vendlindja e tyre.

"Pse të shkoj në Gjermani ose nuk e di ku. Do të merrja 1500 euro në muaj atje dhe përsëri pothuajse të gjitha do t'i jepja për banesë, transport, ushqim...Ashtu si këtu", është kategorik Dime.

Pak më ndryshe është historia e jetës së Panajotis Marku, i cili ka tavernën e tij në rrugën kryesore në Follorinë të cilën e punon që nga viti 1989. Është interesante se ai punon si hotelier, ndërsa është pedagog i diplomuar, i shkolluar në Pirot, e një kohë ka jetuar në Gjakovë dhe Shkup.

Ai gjithmonë ka vizitorë në dyqan, sa klientë vendas, sa vizitorë të rregullt nga kjo anë të kufirit...Ai nuk ankohet, shprehet se mund të jetohet mirë, natyrisht nëse punon siç duhet. Dhe se punon mirë, konfirmim është groja më e shijshme që kemi provuar në Greqi. Po, më e shijshmja, jo vetëm në Follorinë por edhe në Greqi...

"Dyqanin e kam trashëguar nga babai, e derisa ma ka firmosur, ia kam paguar qiranë. Tani është më e lehtë, nuk paguaj për objekt me qira që është zë i rëndësishëm. Kam pesë të punësuar, është një luftë...Hapemi në orën 10 dhe punojmë deri në mesnatë. Më herët çdo ditë, tani mbyllemi dy herë në javë, të tilla janë rregulloret. Do të ishte edhe më mirë nëse njerëzit do të kishin më shumë para, do të kishte më shumë për të gjithë", shprehet ai.

Fuqia blerëse bie, besimi është lëkundur, ndërsa pasiguria rritet

Vlerësimi është përgjithësisht identik – inflacioni, goditjet e çmimeve dhe krizat financiare globale ndjehen kudo, pa përjashtim. Pavarësisht nëse bëhet fjalë për Greqinë si vend anëtar i BE-së për më shumë se 30 vjet me një ekonomi relativisht të fortë ose për shtete më të vogla në tranzicion, trazirat globale ekonomike nuk njohin kufij.

Inflacioni, si armik tinëzar i jetës së përditshme, zvogëlon gradualisht fuqinë blerëse të qytetarëve, duke krijuar pasiguri dhe frikë, veçanërisht te kategoritë më të rrezikuara. Kostot bazë të jetesës po rriten, ndërsa pagat e kanë të vështirë të vazhdojnë të ndjekin tempon.

Tronditjet e çmimeve, të shkaktuara nga konfliktet ushtarake, krizat energjetike ose ndërprerjet në zinxhirët e furnizimit, e komplikojnë më tej situatën dhe e bëjnë jetën e përditshme më të vështirë. E njëjta gjë vlen edhe për qytetarët e Follorinës, të cilët përpiqen çdo ditë të shtyjnë “deri në fund të muajit”. Presioni është më i madh në mesin e bujqve të vegjël dhe zejtarëve lokal.

Shpenzimet e rritura të karburantit, plehrave, energjisë elektrike dhe materialeve bazë nuk janë kompensuar me subvencione adekuate ose stabilitet të tregut. Për disa, mbajtja e biznesit familjar tashmë po bëhet një mision i pamundur...

Ndërsa ekonomia globale vazhdon të tronditet, Follorina – si shumë qytete të tjera të vogla në Ballkan – mbetet pasqyrë e luftës midis mbijetesës dhe rezistencës. Barra është me të vërtetë e madhe, por ende sikur ndihet optimizmi dhe mban një fije shprese se edhe kjo krizë do të tejkalohet.