RSE

„Дијалогот не ги решава проблемите на Србите на Косово“ и „Србите треба да ја прифатат реалноста и независно Косово“, вака Петра од Лепосавиќ и Леона од Приштина, студенти, гледаат на дијалогот меѓу Косово и Србија за нормализација на односите, кои се во тек повеќе од една деценија i во Брисел ги води Европската Унија.

Според Петра, дијалогот не се однесува на теми кои се важни за српската заедница во Косово, додека Леона смета дека во рамките на овој процес е невозможно да се врати минатото и дека треба да се прифати сегашноста.

Овие деветнаесетгодишнички во иднина ќе се занимаваат со слични кариери бидејќи  се запишаа на Филолошкиот факултет, Петра на Универзитетот во Белград и Леона во Приштина. Сепак, тие имаат различни ставови за иднината на дијалогот и неговиот исход.

„Секогаш има преговори за некои работи кои не се важни за нас (српската заедница), не е јасно што точно се договара, а она што влева недоверба е тоа што нема заеднички состаноци, каде некои одлуки се носат заедно. Ми се чини дека нема договор, ниту дека ќе се постигне“, вели Петра за Радио Слободна Европа (РСЕ).

Косовската влада донесе неколку одлуки во 2024 година да воспостави свој авторитет во општините на север каде живее мнозинско српско население, одбивајќи да преговара за тоа во рамките на дијалогот. Некои од овие одлуки вклучуваат укинување на српскиот динар и укинување на институциите кои работат во рамките на српскиот систем.

„Нашиот народ гинеше, нивниот народ гинеше. Можеме ли само да се помириме? Треба да постигнеме договор и да го оставиме минатото во минатото“, вели Леона. Таа смета и дека Србија сака да го „отцепи“ северно Косово и дека постојаните тензии во тој дел негативно се одразуваат на локалното српско население и неговата интеграција.

Србите во северно Косово ги напуштија сите косовски институции во ноември 2022 година поради одлуката на косовските власти да ги укинат регистарските таблички издадени од српските власти за градовите во Косово.

„Компромисно решение со почитување на нашите интереси“

Дваесет и шестгодишниот Резарт од Приштина смета дека Косово и Србија треба да ги решат разликите преку дијалог и да најдат компромисно решение. Сепак, тој забележува дека ги поддржува позициите на косовската Влада во рамките на дијалогот бидејќи „мора да ги заштитиме нашите права без разлика на се“.

„Се разбира, тоа не значи дека не треба да живееме во мир со другите малцински заедници. Ако останеме силни (на нашите позиции), можеби може да се најде некое неутрално, компромисно решение“, вели тој.

За ученичката Мила (18) од територијата на општина Грачаница, процесот на дијалог за нормализација на односите меѓу Белград и Приштина „од самиот почеток беше осуден на неуспех“.

Причината за ваквиот став е што политичките лидери на двете страни никогаш не биле подготвени за вистински компромис, поради што тој изразува уверување дека помирување нема да дојде во блиска иднина.

„Единственото место каде дијалогот вистински се одразува е во процесите на граѓанското општество, преку неформални активности, што не е доволно за целосен напредок и конечна одлука која би била поволна за сите учесници во дијалогот“, оценува Мила. Инаку, младинската перспектива на дијалогот беше тема на панел-дискусијата во Приштина на 18 декември, организирана од невладините организации Нова социјална иницијатива и Институтот за социјална политика Мусине Кокалари.

Фокусот на овој панел беше перцепцијата на помладата генерација за дијалогот и неговото влијание врз нивните животи.

Што значи нормализацијата на односите за младите?

Аљба (Алба) Јакупи од Академијата за дијалог смета дека нормализацијата на односите треба да значи соживот на Србите и Албанците на Косово, а младите пристапуваат кон решавање на заедничките проблеми и споделување можности.

„Нема млади луѓе од различни заедници заинтересирани да се состанат, да бидат дел од друга заедница. Идејата за тие другите доаѓа од медиумите или од трета рака. Не сме во директен контакт за да можеме да извлечеме свои заклучоци “, рече таа.

Николина Клајиќ, студент по меѓународни односи, во текот на дискусијата истакна дека јазикот е главна пречка меѓу младите Срби и Албанци и дека е неопходно да се научи за „подобро да се разбереме“.

„Имаме слична култура, нашиот јазик е различен, но ова се малите нешта на кои многу повеќе се фокусираме“, рече таа.

Лаберион Нитај, кој дипломирал на Факултетот за политички науки во Приштина, изјави дека младите „ги трпат последиците од недостигот на нормализација поради политиката“.

„Ние како млади треба да ги надминеме овие предизвици, самите да преземеме иницијатива“, рече тој.

Александар Шљука, кој доаѓа од Белград и работи во Косово во граѓанскиот сектор, истакна дека младите во Србија нормализацијата на односите ја поврзуваат со статусот на Косово и политичкиот дијалог меѓу Приштина и Белград.

„Политичките елити ја фокусираат нормализацијата на политичките прашања, за да ја одземат перцепцијата дека нормализацијата значи нормализација на две општества“, рече тој на панел дискусијата за младинските погледи за дијалогот.

Учесниците на панелот, исто така, ја критикуваа улогата на ЕУ во дијалогот, наведувајќи дека фокусот не треба да биде само на политичкиот дијалог, туку и на животите на обичните луѓе и дека е неопходна поголема транспарентност.

Косово и Србија започнаа дијалог за нормализација на односите во 2011 година, а две години подоцна Првиот договор беше потпишан во екот на дијалогот на политичко ниво.

Сепак, во изминатите години партиите често ја префрлаа одговорноста, па затоа во февруари 2023 година Европската унија предложи Договор за патот кон нормализирање на односите, кој страните го прифатија и усвоија Анекс за негова имплементација. Сепак, нема напредок на теренот.