Shkup, 6 prill 2025 (MIA) - Një pranverë dinamike me periudha të paqëndrueshme dhe me shi në gjysmën e parë dhe një periudhë më të ngrohtë me stuhi të shpeshta në gjysmën e dytë, parashikojnë profesorët Vllado Spiridonov dhe Ivica Milevski nga Fakulteti i Shkencave Matematiko-Natyrore në Shkup.

Pas ftohjes së paralajmëruar me shi dhe borë në male dhe ngricave të mundshme në mëngjes në disa pjesë të ulëta të vendit, dy profesorët tashmë në gjysmën e dytë të muajit, pra për festat e Pashkëve, presin stabilizim të motit, por në fund të prillit përsëri do të jetë e ndryshueshme me reshje dhe bubullima të mundshme.

Analiza e tyre të kushteve të motit, rreziqeve hidrologjike dhe fatkeqësive të mundshme gjeologjike këtë pranverë tregon se në maj temperaturat do të jenë një deri në dy gradë mbi mesataren, por për shkak të rritjes së avullit të ujit në atmosferë, periudhat e motit të qëndrueshëm dhe të ngrohtë do të ndërpriten nga paqëndrueshmëritë afatshkurtra, por intensive.

- Periudha nga 7 deri në 14 prill pritet të mbajë temperaturat më të ulëta se mesatarja për këtë periudhë. Reshjet shënuan gjithashtu devijim pozitiv për këtë periudhë. Nga gjysma e muajit, duke përfshirë festat e Pashkëve, përmirësim gradual të pasqyrës së motit, me më shumë periudha me diell dhe temperatura në kuadër të atyre mesatare. Tendencë e ngjashme do të regjistrohet edhe te reshjet, me dallimin se në javën 14-21 prill, për nuancë më shumë reshje në pjesën jugperëndimore, derisa cikli i radhës shtatëditor në pjesët juglindore. Për periudhën maj - deri në fillim të verës (21 qershor), parashikohen temperatura nga 1 deri në 2 gradë celsius më të larta se mesatarja, me reshje në kuadër të vlerave mesatare", thuhet në analizën.

Në qershor pritet ngrohje e mëtejshme dhe rritje e paqëndrueshmërisë atmosferike, me mundësinë e stuhive të rënda, breshrit dhe përmbytjeve të papritura.

"Anomalitë e temperaturave më të larta për muajt maj dhe qershor tregojnë për një ngrohje graduale të kontinentit evropian, e cila për shkak të rritjes së avullit të ujit në atmosferë si pasojë e ndryshimeve klimatike, do të krijojë kushte për intensifikimin e proceseve konvektive. Kjo do të çojë në zhvillimin e stuhive, të cilat ndonjëherë mund të jenë grupe më të organizuara të stuhive (grupime), linja paqëndrueshmërie në një shkallë të mesme, të nxitura nga sisteme sinoptiko-dinamike dhe të krijojnë ngjarje të pafavorshme të motit, të tilla si përmbytje të papritura, erëra të forta, vetëtima dhe shfaqja e breshërit me ndikime potencialisht të mëdha shkatërruese", theksohet në analizëm.

Të dy profesorët theksojnë se për shkak të ndryshimit të natyrës së motit dhe rreziqeve të mundshme hidrologjike, është e nevojshme të rritet gatishmëria e institucioneve dhe opinionit për të reaguar në kohë ndaj dukurive potenciale të pafavorshme të motit.

"Reshjet e vazhdueshme që kanë prekur vendin ditët e fundit, si dhe ato të parashikuara deri në fund të prillit dhe në maj, do të ngopin ndjeshëm tokën me lagështi, duke krijuar “masë të tepërt uji”. Në këtë drejtim, në javët e ardhshme, qytetarët, autoritetet lokale dhe qendrore duhet të përgatiten për rritjen e rrezikut nga përmbytjet, rrëshqitjet e dheut, rrënies së gurëve, përmbytjeve të rrugëve me baltë dhe fatkeqësi të tjera", bëhet e ditur në analizën.

Rritja e mbajtjes së sipërfaqes dhe shfaqja e përmbytjeve të lumenjve pritet veçanërisht në pjesët e rrafshëta të luginës. Të tilla janë luginat e lumenjve të Vardarit (Pollogu i Ulët, zona e Katllanovës, Velesi, Gjevgjelia-Vallandova), Pçinja (veçanërisht në rrjedhën e poshtme nga Pelinca), Kriva Reka (midis Kriva Pallankës dhe fshatit Rankovc), Bregallnica (me disa nga degët e saj si Zeljevica, Zletovska reka në rrjedhën e poshtme nga fshati Zletovë, etj.), Strumicë, Cërna Reka përgjatë Pellagonisë, etj.

"Duke marrë parasysh parashikimet për reshje shtesë, në ditët në vijim priten përmbytje, të cilat pritet të jenë të një natyre të butë deri mesatare. Në të njëjtën kohë, rezervuarët artificialë, të cilët më parë u zbrazën ndjeshëm, do të mbushen, ndërsa është e mundur rritje e konsiderueshme e nivelit të Liqenit të Ohrit", shprehen dy profesorët.

Reshjet e vazhduershme e shiut, të cilat në periudha dhe pjesë të caktuara të vendit do të kenë karakter të rrëmbyeshëm, sipas Spiridonovit dhe Milevskit, do të rrisin rrezikun e rrëshqitjeve të dheut dhe rrëshqitjeve të dheut, veçanërisht në shpatet e pjerrëta dhe prerjet më të mëdha në rrugë.

"Në pjesën perëndimore të vendit, në anët e pjerrëta malore dhe drejt ultësirës së tyre, nga mesi i prillit, mund të shfaqen dëborë dhe orteqe të kombinuara (me dëborë dhe rrënie të gurëve). Më të prekshmet janë terrenet e pjerrëta me shtrat të paqëndrueshëm, shkëmbinj jo rezistentë (argjilë, gur ranor, argjila) dhe rrëshqitje aktive të tokës më parë. Sidomos kritike janë akser rrugore : Mavrovë-Dibër-Strugë, Ohër-Resnjë-Manastir, Strumicë-Berovë-Dellçevë, Shkup-Veles, Kumanovë-Kratovë, Koçan-Dellçevë, Kriva Pallankë-Deve Bair, si dhe përgjatë kryqëzimeve të disa rrugëve lokale, theksojnë profesorët.

Sipas Spiridonovit dhe Milevskit, janë të nevojshme masa parandaluese dhe mbrojtëse me kohë, siç është vlerësimi i përhershëm i rrezikut nga përmbytjet, në përputhje me parashikimet afatshkurtra dhe afatmesme të reshjeve dhe situatën në terren, komunikimi dhe koordinimi i rregullt midis institucioneve dhe institucioneve përkatëse kërkimore shkencore, aktivitetet parandaluese nga QMK, DMSH dhe autoritetet lokale, përgatitja e një kadastre kombëtare të zonave të rrezikut dhe zhvillimi i një sistemi GIS me monitorim të detajuar dhe skenarë për fatkeqësitë e mundshme natyrore. 

Biljana Anastasova-Kostiq

Foto: Arkivi i MIA-s, Analiza “Buletini sezonal“Pranvera 2025”